Theo Bộ luật Dân sự 2015, người bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác khiến họ không thể nhận thức, làm chủ hành vi của mình có thể bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự. Trong bài viết này, Hãng Luật Anh Đào và Cộng Sự sẽ giúp bạn hiểu rõ khái niệm, căn cứ pháp lý và hậu quả pháp lý liên quan để bảo vệ quyền lợi trong các vụ tranh chấp tài sản, nhà đất.
1. Căn cứ pháp lý quy định về mất năng lực hành vi dân sự
Căn cứ Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015, quy định về người mất năng lực hành vi dân sự như sau:
“…
Điều 22. Mất năng lực hành vi dân sự
1. Khi một người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần.
Khi không còn căn cứ tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự thì theo yêu cầu của chính người đó hoặc của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự.
2. Giao dịch dân sự của người mất năng lực hành vi dân sự phải do người đại diện theo pháp luật xác lập, thực hiện.
…”
Quy định này là cơ sở pháp lý quan trọng để xác định một người có được xem là mất năng lực hành vi dân sự hay không. Chỉ Tòa án mới có thẩm quyền tuyên bố một người mất năng lực hành vi, và việc này phải dựa trên kết luận giám định pháp y tâm thần, nhằm đảm bảo tính khách quan, chính xác trong quá trình giải quyết vụ việc.
2. Thế nào là người mất năng lực hành vi dân sự?
Người mất năng lực hành vi dân sự là người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình. Họ không còn khả năng hiểu được ý nghĩa, hậu quả của hành động, lời nói hoặc quyết định mà mình thực hiện. Theo quy định tại Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015, việc xác định tình trạng này chỉ được công nhận khi có kết luận giám định pháp y tâm thần và quyết định của Tòa án.
Thông thường, người mất năng lực hành vi dân sự là những người bị rối loạn tâm thần nặng, sa sút trí tuệ, Alzheimer giai đoạn cuối hoặc các bệnh lý thần kinh nghiêm trọng. Mọi giao dịch dân sự của họ như mua bán, tặng cho, lập di chúc… phải do người đại diện theo pháp luật thực hiện để đảm bảo quyền lợi hợp pháp và tránh phát sinh tranh chấp.
3. Thủ tục tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự
Thủ tục tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự được thực hiện theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự và Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015. Theo đó, chỉ Tòa án mới có quyền ra quyết định tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự, dựa trên kết luận giám định pháp y tâm thần.
Cụ thể, quy trình gồm các bước:
- Bước 1: Người có quyền, lợi ích liên quan (như con cái, người thân, cơ quan, tổ chức) nộp đơn yêu cầu Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự.
- Bước 2: Tòa án trưng cầu giám định pháp y tâm thần để xác định tình trạng nhận thức và khả năng làm chủ hành vi của người bị yêu cầu.
- Bước 3: Sau khi có kết luận giám định, Tòa án xem xét hồ sơ, mở phiên họp và ra quyết định tuyên bố người đó mất năng lực hành vi dân sự nếu có đủ căn cứ.
- Bước 4: Tòa án đồng thời chỉ định người đại diện theo pháp luật để thay mặt người mất năng lực thực hiện các giao dịch dân sự, quản lý tài sản và bảo vệ quyền lợi hợp pháp.
Khi tình trạng sức khỏe, tinh thần của người đó được phục hồi, theo yêu cầu của cá nhân hoặc người liên quan, Tòa án có thể hủy bỏ quyết định tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự.
Việc xác định và tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ cũng như của những người liên quan, đặc biệt trong các giao dịch tài sản, di chúc hoặc tranh chấp đất đai. Trong trường hợp gia đình có người già yếu, bệnh tâm thần hoặc mất khả năng nhận thức mà vẫn đứng tên quyền sử dụng đất, bạn nên liên hệ luật sư về tranh chấp đất đai hoặc luật sư chuyên tranh chấp nhà đất để được tư vấn cụ thể về thủ tục pháp lý, đảm bảo mọi quyền lợi được thực hiện đúng quy định.
Hãng Luật Anh Đào và Cộng Sự luôn sẵn sàng hỗ trợ, đồng hành cùng khách hàng trong việc giải quyết tranh chấp nhà đất, di chúc và các vấn đề dân sự liên quan đến năng lực hành vi một cách chuyên nghiệp và hiệu quả.
