Bạn có biết, có những trường hợp hi hữu khiến cả gia đình bàng hoàng: người thân bị tuyên bố đã chết bỗng quay trở về sau nhiều năm. Vậy người bị tuyên bố chết rồi trở về có được đòi lại tài sản thừa kế không? Đây là câu hỏi khiến nhiều người băn khoăn, bởi không chỉ liên quan đến quyền lợi tài sản mà còn ảnh hưởng đến quan hệ hôn nhân, thừa kế. Theo các chuyên gia tại Hãng luật Anh Đào và Cộng sự, với sự tư vấn của luật sư giỏi hàng đầu ở Thành phố Hồ Chí Minh, việc xử lý đúng thủ tục pháp lý là chìa khóa để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bị tuyên bố chết, đồng thời tránh phát sinh tranh chấp với những người thừa kế khác. Vậy pháp luật quy định như thế nào về quyền đòi lại tài sản của những người hiếm hoi may mắn trở về này?
1. Quy định pháp luật về hủy bỏ quyết định tuyên bố chết
Theo Điều 73 Bộ luật Dân sự 2015, về hủy bỏ quyết định tuyên bố chết quy định:
“…
1. Khi một người bị tuyên bố là đã chết trở về hoặc có tin tức xác thực là người đó còn sống thì theo yêu cầu của người đó hoặc của người có quyền, lợi ích liên quan, Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố người đó là đã chết.
2. Quan hệ nhân thân của người bị tuyên bố là đã chết được khôi phục khi Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố người đó là đã chết, trừ trường hợp sau đây:
a) Vợ hoặc chồng của người bị tuyên bố là đã chết đã được Tòa án cho ly hôn theo quy định tại khoản 2 Điều 68 của Bộ luật này thì quyết định cho ly hôn vẫn có hiệu lực pháp luật;
b) Vợ hoặc chồng của người bị tuyên bố là đã chết đã kết hôn với người khác thì việc kết hôn đó vẫn có hiệu lực pháp luật.
3. Người bị tuyên bố là đã chết mà còn sống có quyền yêu cầu những người đã nhận tài sản thừa kế trả lại tài sản, giá trị tài sản hiện còn. Trường hợp người thừa kế của người bị tuyên bố là đã chết biết người này còn sống mà cố tình giấu giếm nhằm hưởng thừa kế thì người đó phải hoàn trả toàn bộ tài sản đã nhận, kể cả hoa lợi, lợi tức; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường.
4. Quan hệ tài sản giữa vợ và chồng được giải quyết theo quy định của Bộ luật này, Luật hôn nhân và gia đình.
5. Quyết định của Tòa án hủy bỏ quyết định tuyên bố một người là đã chết phải được gửi cho Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú của người bị tuyên bố là đã chết để ghi chú theo quy định của pháp luật về hộ tịch.
…”
Như vậy, pháp luật đã quy định rất rõ ràng quyền lợi và nghĩa vụ của người bị tuyên bố chết rồi trở về, từ khôi phục quan hệ nhân thân đến việc đòi lại tài sản thừa kế.
2. Quyền đòi lại tài sản thừa kế của người bị tuyên bố chết rồi trở về
Khi một người bị tuyên bố chết rồi trở về, pháp luật cho phép họ yêu cầu những người đã nhận tài sản thừa kế trả lại tài sản hoặc giá trị tài sản còn lại. Điều này được quy định tại khoản 3 Điều 73 Bộ luật Dân sự 2015.
Trong trường hợp người thừa kế biết người bị tuyên bố chết còn sống nhưng cố tình giấu giếm nhằm hưởng thừa kế, họ phải.
- Hoàn trả toàn bộ tài sản đã nhận, bao gồm cả hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản;
- Bồi thường thiệt hại nếu việc chiếm giữ gây thiệt hại cho người bị tuyên bố chết rồi trở về.
Điều này có nghĩa rằng, quyền lợi tài sản của người bị tuyên bố chết rồi trở về được pháp luật bảo vệ tối đa, bất kể thời gian họ vắng mặt hay người thừa kế đã nhận tài sản trước đó. Tuy nhiên, để thực hiện quyền này, người bị tuyên bố chết cần thực hiện thủ tục yêu cầu Tòa án hủy bỏ quyết định tuyên bố chết và thu thập đầy đủ chứng cứ về tài sản cũng như các giao dịch liên quan.Việc hiểu rõ quyền này giúp người bị tuyên bố chết rồi trở về bảo vệ tài sản hợp pháp, đồng thời tránh các tranh chấp phức tạp với những người thừa kế khác.
3. Ảnh hưởng đến quan hệ hôn nhân và tài sản khác
Khi một người bị tuyên bố chết rồi trở về, việc khôi phục quan hệ nhân thân không phải lúc nào cũng hoàn toàn trở về trạng thái ban đầu. Theo khoản 2 Điều 73 Bộ luật Dân sự 2015:
- Nếu vợ hoặc chồng của người bị tuyên bố chết đã được Tòa án cho ly hôn trong thời gian người đó bị tuyên bố là đã chết, thì quyết định ly hôn vẫn có hiệu lực pháp luật.
- Nếu vợ hoặc chồng đã kết hôn với người khác sau khi người kia bị tuyên bố chết, thì việc kết hôn đó vẫn được công nhận hợp pháp.
Về quan hệ tài sản, pháp luật quy định:
- Quan hệ tài sản giữa vợ và chồng trước khi xảy ra tuyên bố chết hoặc trong thời gian vắng mặt của người bị tuyên bố chết được giải quyết theo Bộ luật Dân sự và Luật Hôn nhân và Gia đình.
- Điều này giúp bảo đảm quyền lợi của cả hai bên, đồng thời tránh các tranh chấp phức tạp về tài sản, nhất là trong trường hợp có người thứ ba tham gia kết hôn hoặc thừa kế.
Như vậy, việc trở về của người bị tuyên bố chết rồi trở về vừa khôi phục quyền nhân thân, vừa đặt ra những vấn đề pháp lý cần cân nhắc kỹ lưỡng về hôn nhân và tài sản, để đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho tất cả các bên liên quan.
Việc một người bị tuyên bố chết rồi trở về có quyền khôi phục quan hệ nhân thân, đòi lại tài sản thừa kế và bảo vệ quyền lợi hợp pháp là điều pháp luật đã quy định rõ ràng. Tuy nhiên, thực tế các vụ việc thường phức tạp, liên quan đến tranh chấp tài sản, quan hệ hôn nhân và các giao dịch đã xảy ra trong thời gian người đó bị tuyên bố chết. Vì vậy, để đảm bảo mọi quyền lợi được thực thi đúng pháp luật, việc tham khảo ý kiến của luật sư có kinh nghiệm tố tụng dày dặn là vô cùng quan trọng. Với sự hỗ trợ chuyên nghiệp, người bị tuyên bố chết có thể thực hiện các thủ tục pháp lý chính xác, nhanh chóng, đồng thời hạn chế rủi ro phát sinh tranh chấp với các bên liên quan.
