Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, các hợp đồng thương mại quốc tế đóng vai trò then chốt trong hoạt động kinh doanh giữa các doanh nghiệp xuyên biên giới. Tuy nhiên, việc thực hiện hợp đồng không phải lúc nào cũng suôn sẻ, và vi phạm hợp đồng là rủi ro không thể tránh khỏi. Bài viết này sẽ phân tích khái niệm vi phạm hợp đồng trong thương mại quốc tế, các hình thức vi phạm phổ biến, căn cứ pháp lý và biện pháp xử lý theo pháp luật Việt Nam. Mời các bạn đọc tham khảo bài viết “Vi phạm hợp đồng trong thương mại quốc tế – Quy định và hướng xử lý theo pháp luật Việt Nam” của Công ty TNHH Hãng Luật Anh Đào và Cộng sự.
1. Khái niệm vi phạm hợp đồng trong thương mại quốc tế:
Theo quy định tại Khoản 12, Điều 3 Luật thương mại quốc tế 2005, vi phạm hợp đồng là việc bên có nghĩa vụ không thực hiện nghĩa vụ đúng thời hạn, thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ hoặc thực hiện không đúng nội dung của nghĩa vụ. Đối với hợp đồng thương mại quốc tế, các vi phạm này xảy ra giữa các bên có quốc tịch khác nhau hoặc có trụ sở đặt tại các quốc gia khác nhau, trong đó hợp đồng có yếu tố nước ngoài.
Theo Luật Thương mại 2005, hợp đồng trong thương mại là sự thỏa thuận giữa các bên nhằm xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ thương mại (Điều 3). Việc vi phạm hợp đồng trong thương mại quốc tế thường được xử lý theo thỏa thuận của các bên hoặc theo quy định của pháp luật quốc tế và luật quốc gia mà các bên lựa chọn áp dụng.
2. Các hình thức vi phạm hợp đồng phổ biến:
Một số hình thức vi phạm hợp đồng trong thương mại quốc tế thường gặp bao gồm:
- Không giao hàng hoặc giao hàng trễ so với thời hạn đã cam kết.
- Giao hàng không đúng chủng loại, chất lượng, số lượng.
- Không thanh toán hoặc thanh toán chậm.
- Vi phạm điều khoản bảo mật, sở hữu trí tuệ hoặc điều khoản độc quyền.
- Đơn phương chấm dứt hợp đồng trái luật.
Những hành vi trên đều có thể gây thiệt hại nghiêm trọng về tài chính, uy tín và hoạt động kinh doanh của bên bị vi phạm.
3. Căn cứ pháp lý điều chỉnh vi phạm hợp đồng:
Việc xác định và xử lý vi phạm hợp đồng trong thương mại quốc tế có thể căn cứ vào:
a. Luật Thương mại 2005 (Việt Nam)
- Điều 294:Các hình thức xử lý vi phạm hợp đồng như phạt vi phạm, buộc thực hiện đúng hợp đồng, bồi thường thiệt hại, đơn phương chấm dứt hoặc hủy bỏ hợp đồng.
- Điều 302 – 308:Quy định cụ thể về việc bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng.
- Điều 50 – 52:Nghĩa vụ giao hàng, bảo hành, và trách nhiệm về hàng hóa.
b. Bộ luật Dân sự 2015
- Điều 351 – 419:Quy định chung về nghĩa vụ hợp đồng, hậu quả pháp lý khi vi phạm nghĩa vụ, nguyên tắc bồi thường thiệt hại, phạt vi phạm và chấm dứt nghĩa vụ.
c. Công ước Viên 1980 (CISG) – nếu được các bên lựa chọn
CISG điều chỉnh việc mua bán hàng hóa quốc tế, quy định rõ quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng, và các biện pháp pháp lý khi có vi phạm, như: yêu cầu thực hiện hợp đồng, giảm giá, hủy bỏ hợp đồng hoặc yêu cầu bồi thường.
4. Cách xử lý khi có vi phạm hợp đồng
Căn cứ vào Quy định của Bộ Luật Dân sự 2015 về xử lý vi phạm hợp đồng, ta có các điểm sau:
Phạt vi phạm trong hợp đồng:
– Phạt vi phạm là sự thỏa thuận giữa các bên trong hợp đồng, dựa trên đó, bên vi phạm nghĩa vụ sẽ phải nộp một khoản tiền cho bên bị vi phạm.
– Mức phạt vi phạm được các bên thỏa thuận, trừ khi có quy định khác trong luật liên quan.
– Các bên có thể thỏa thuận chỉ áp dụng phạt vi phạm mà không bồi thường thiệt hại, hoặc áp dụng cả phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại.
– Nếu các bên đã thỏa thuận về phạt vi phạm nhưng không thỏa thuận về việc bồi thường thiệt hại, thì bên vi phạm chỉ phải chịu phạt vi phạm theo quy định.
Bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng:
– Thiệt hại do vi phạm nghĩa vụ theo hợp đồng sẽ được xác định theo quy định tại Khoản 2 và Điều 13, Điều 360 của Bộ luật Dân sự 2015.
– Người có quyền có thể yêu cầu bồi thường thiệt hại cho lợi ích mà lẽ ra mình sẽ được hưởng nếu hợp đồng được thực hiện đúng và cũng có thể yêu cầu người có nghĩa vụ chi trả các chi phí phát sinh do không hoàn thành nghĩa vụ hợp đồng, mà không trùng lặp với mức bồi thường thiệt hại cho lợi ích mà hợp đồng mang lại.
– Tùy theo yêu cầu của người có quyền và quyết định của Tòa án, người có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại cũng có thể bị buộc bồi thường thiệt hại về mặt tinh thần; mức bồi thường sẽ do Tòa án xem xét căn cứ vào nội dung vụ việc.
Khi xảy ra tranh chấp do vi phạm hợp đồng thương mại quốc tế, bên bị thiệt hại có thể áp dụng các biện pháp sau:
- Thương lượng và hòa giải:Là bước đầu tiên và được khuyến khích để giữ quan hệ hợp tác.
- Trọng tài thương mại quốc tế:Nếu hợp đồng có điều khoản trọng tài (ví dụ như tại VIAC, SIAC, HKIAC…), đây là phương thức phổ biến và hiệu quả.
- Khởi kiện tại tòa án có thẩm quyền:Tòa án được chọn theo hợp đồng hoặc theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự có yếu tố nước ngoài.
- Yêu cầu bồi thường thiệt hại:Căn cứ theo Điều 302 và 360 Luật Thương mại 2005, bên vi phạm phải bồi thường toàn bộ thiệt hại bao gồm tổn thất vật chất và lợi ích trực tiếp bị mất.
5. Lưu ý cho doanh nghiệp về vi phạm hợp đồng
- Soạn thảo hợp đồng rõ ràng:Cần quy định rõ các điều khoản về chất lượng hàng hóa, thời gian giao nhận, điều kiện thanh toán, điều khoản giải quyết tranh chấp và luật áp dụng.
- Chứng cứ đầy đủ:Lưu giữ hóa đơn, biên bản giao nhận, email trao đổi… để làm bằng chứng nếu có tranh chấp.
- Tư vấn pháp lý sớm:Khi có dấu hiệu vi phạm, nên liên hệ luật sư hoặc chuyên gia pháp lý để được tư vấn và tránh thiệt hại lớn hơn.
Kết luận
Vi phạm hợp đồng trong thương mại quốc tế là một trong những rủi ro nghiêm trọng mà doanh nghiệp cần chủ động nhận diện và có phương án phòng ngừa. Việc nắm rõ quy định pháp luật Việt Nam và quốc tế sẽ giúp doanh nghiệp xử lý đúng đắn, hiệu quả khi phát sinh tranh chấp. Trong mọi trường hợp, phòng ngừa luôn là giải pháp ưu việt hơn chữa trị – hãy luôn đầu tư đúng mức cho việc xây dựng và quản lý hợp đồng.
Trên đây là những chia sẻ về quy định pháp luật về vi phạm hợp đồng trong thương mại quốc tế – Quy định và hướng xử lý theo pháp luật Việt Nam. Nếu các bạn muốn hiểu sâu hơn về vấn đề này hoặc các vấn đề khác có liên quan, xin vui lòng liên hệ với chúng tôi để được luật sư chuyên về đất đai, dân sự- Trần Trọng Hòa tư vấn chuyên sâu hơn. Xin chân thành cảm ơn!
CÔNG TY TNHH HÃNG LUẬT ANH ĐÀO VÀ CỘNG SỰ
Hotline: 0932.049.492
Email: gvndtb1992@gmail.com