Việc bị xúc phạm danh dự, nhân phẩm không chỉ dừng lại ở những tổn thương tinh thần mà đôi khi còn để lại hậu quả nặng nề về sức khỏe tâm thần. Nhiều người thắc mắc: “Xúc phạm khiến nạn nhân rối loạn tâm thần bao nhiêu phần trăm thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội làm nhục người khác?” Đây là vấn đề pháp lý nhận được rất nhiều sự quan tâm. Theo các luật sư chuyên về hình sự của Hãng luật Anh Đào và Cộng sự, không phải mọi hành vi xúc phạm đều bị xử lý hình sự, mà pháp luật có quy định rất cụ thể về tỷ lệ tổn thương cơ thể, mức độ rối loạn tâm thần để làm căn cứ buộc tội. Vậy ngưỡng bao nhiêu phần trăm mới đủ để khởi tố vụ án?
1. Quy định pháp luật về tội làm nhục người khác
Theo Điều 155 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025) quy định về tội làm nhục người khác như sau:
“…
1. Người nào xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của người khác, thì bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:
a) Phạm tội 02 lần trở lên;
b) Đối với 02 người trở lên;
c) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
d) Đối với người đang thi hành công vụ;
đ) Đối với người dạy dỗ, nuôi dưỡng, chăm sóc, chữa bệnh cho mình;
e) Sử dụng mạng máy tính hoặc mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội;
g) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm:
a) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
b) Làm nạn nhân tự sát.
4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
…”
Như vậy, pháp luật đã quy định rất rõ các mức xử lý đối với tội làm nhục người khác, từ xử phạt nhẹ nhất là cảnh cáo cho đến hình phạt tù 5 năm trong trường hợp gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.
2. Tỷ lệ tổn thương cơ thể khi rối loạn tâm thần để truy cứu trách nhiệm
Đối với tội làm nhục người khác, việc nạn nhân bị rối loạn tâm thần và hành vi là tình tiết định khung quan trọng để xác định trách nhiệm hình sự. Theo Điều 155 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025):
- Nếu hành vi xúc phạm gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%, người phạm tội có thể bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
- Nếu hành vi xúc phạm gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 61% trở lên, thì mức phạt tù sẽ nặng hơn, từ 02 năm đến 05 năm.
- Trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, như việc xúc phạm khiến nạn nhân tự sát, thì người phạm tội cũng phải đối mặt với mức hình phạt từ 02 năm đến 05 năm tù.
Như vậy, không phải cứ có hành vi xúc phạm là bị xử lý hình sự, mà chỉ khi gây hậu quả về sức khỏe tâm thần ở mức tổn thương từ 31% trở lên mới đủ căn cứ để khởi tố và truy cứu trách nhiệm hình sự.
3. Một số tình huống minh họa về tội làm nhục người khác
Trong đời sống xã hội, hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm diễn ra khá phổ biến, đặc biệt là trên không gian mạng. Một số tình huống minh họa có thể dẫn đến truy cứu trách nhiệm hình sự về tội làm nhục người khác gồm:
- Xúc phạm trên mạng xã hội: Cá nhân sử dụng Facebook, Zalo,… để đăng tải bài viết, hình ảnh bôi nhọ, lăng mạ người khác khiến nạn nhân rơi vào khủng hoảng tinh thần, phải điều trị rối loạn tâm thần.
- Lợi dụng chức vụ, quyền hạn: Người có chức vụ trong cơ quan, tổ chức dùng lời lẽ nhục mạ cấp dưới, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh dự và sức khỏe tinh thần của họ.
- Gây hậu quả nghiêm trọng cho nạn nhân: Có trường hợp người bị xúc phạm kéo dài dẫn đến trầm cảm nặng, tỷ lệ tổn thương cơ thể trên 31%, hoặc thậm chí tìm đến cái chết. Đây là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo Điều 155.
- So sánh xử phạt hành chính và hình sự: Với hành vi xúc phạm chưa đến mức gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm có thể chỉ bị xử phạt hành chính theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP. Tuy nhiên, nếu hậu quả đủ nghiêm trọng như gây rối loạn tâm thần từ 31% trở lên, sẽ bị xử lý hình sự.
Có thể thấy, pháp luật quy định rất rõ ràng về mức độ xử lý đối với tội làm nhục người khác, đặc biệt trong trường hợp gây rối loạn tâm thần và hành vi cho nạn nhân. Việc xác định tỷ lệ tổn thương cơ thể là yếu tố then chốt để khởi tố vụ án và áp dụng hình phạt tương xứng. Trong thực tế, mỗi vụ việc đều có tình tiết phức tạp, đòi hỏi sự phân tích kỹ lưỡng và am hiểu pháp luật. Vì vậy, khi không may vướng vào tranh chấp hoặc bị xúc phạm nghiêm trọng, bạn nên tham khảo ý kiến của luật sư giỏi hình sự để được tư vấn, bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Với đội ngũ luật sư giỏi hàng đầu Việt Nam, bạn sẽ có được sự hỗ trợ chuyên nghiệp và định hướng pháp lý đúng đắn nhất để bảo vệ danh dự, nhân phẩm của mình trước pháp luật.
