Việc ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền là hành vi đặc biệt nghiêm trọng, trực tiếp xâm phạm an ninh quốc gia và sự ổn định của chính quyền nhân dân. Hành vi này không chỉ bị xử lý hình sự nghiêm minh theo Bộ luật Hình sự, mà còn gây hậu quả nghiêm trọng nếu để xảy ra quy mô tổ chức, âm mưu kéo dài. Chính vì vậy, việc nắm rõ quy định pháp luật và hậu quả pháp lý là rất quan trọng. Bài viết dưới đây, với phân tích từ luật sư chuyên hình sự tại Hãng luật Anh Đào và Cộng sự, sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ bản chất, hành vi cấu thành và khung hình phạt đối với tội danh này.
1. Khái niệm tội trốn đi nước ngoài hoặc trốn ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền nhân dân.
Theo Điều 121 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025):
“…
1. Người nào trốn đi nước ngoài hoặc trốn ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền nhân dân, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 12 năm.
2. Phạm tội trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm.
3. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
…”
Từ quy định trên, có thể hiểu tội trốn đi nước ngoài hoặc trốn ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền nhân dân là hành vi: Trốn đi nước ngoài bất hợp pháp hoặc ở lại nước ngoài trái phép, Mục đích rõ ràng là chống lại chính quyền nhân dân, Bao gồm cả hành vi chuẩn bị phạm tội. Đây là tội danh xâm phạm an ninh quốc gia, có tính chất đặc biệt nghiêm trọng, và bị xử lý theo các mức hình phạt nghiêm minh tùy theo mức độ nguy hiểm, hậu quả xảy ra và vai trò của người phạm tội.
2. Các hành vi cấu thành tội trốn đi hoặc ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền nhân dân
Theo Điều 121 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), tội này được cấu thành bởi một số hành vi chính:
Trốn đi nước ngoài nhằm chống chính quyền: Người phạm tội xuất cảnh ra nước ngoài trái phép với mục đích chống chính quyền nhân dân. Hành vi này không chỉ là rời khỏi lãnh thổ Việt Nam mà còn bao gồm cả việc liên kết với các tổ chức, cá nhân bên ngoài để thực hiện âm mưu chống phá.
Ở lại nước ngoài trái phép nhằm chống chính quyền: Người đã ra nước ngoài nhưng không trở về nước theo quy định, tiếp tục hoạt động nhằm chống chính quyền nhân dân. Hành vi này bao gồm việc tuyên truyền, gây ảnh hưởng hoặc phối hợp với các tổ chức chống chính quyền từ nước ngoài.
Hành vi chuẩn bị phạm tội: Bao gồm việc lên kế hoạch, tập hợp lực lượng, chuẩn bị phương tiện, tài chính để thực hiện các hoạt động chống chính quyền. Ngay cả khi chưa thực hiện trọn vẹn hành vi nhưng đã chuẩn bị, người phạm tội vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Yếu tố “mục đích chống chính quyền nhân dân” là điều kiện bắt buộc để xác định hành vi cấu thành tội. Không phải mọi hành vi xuất cảnh trái phép hay ở lại nước ngoài đều bị truy cứu; chỉ những hành vi nhằm chống phá chính quyền mới cấu thành tội này.
Việc hiểu rõ các hành vi cấu thành sẽ giúp người dân nhận biết và tránh vi phạm, đồng thời là căn cứ pháp lý quan trọng để cơ quan tố tụng xác định trách nhiệm hình sự.
3. Khung hình phạt và hậu quả pháp lý tội trốn đi hoặc ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền nhân dân
Khung hình phạt theo Điều 121 BLHS 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025):
- Khung cơ bản: Người trốn đi hoặc ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền nhân dân mà không thuộc trường hợp đặc biệt nghiêm trọng sẽ bị phạt tù từ 03 năm đến 12 năm.
- Khung tăng nặng: Phạm tội trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng như gây hậu quả nghiêm trọng đến an ninh quốc gia hoặc tổ chức, liên kết quy mô lớn, thì mức án 12 năm đến 20 năm tù.
- Hành vi chuẩn bị phạm tội: Người chuẩn bị phạm tội (lên kế hoạch, tập hợp lực lượng, chuẩn bị phương tiện, tài chính…) bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
Hậu quả pháp lý:
- Người phạm tội bị xử lý nghiêm minh theo luật hình sự, không chỉ về mức án tù mà còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc thực hiện các công việc nhất định theo quy định của pháp luật.
- Hậu quả về an ninh quốc gia và trật tự xã hội nếu không xử lý kịp thời là rất nghiêm trọng.
- Khung hình phạt nghiêm khắc cũng nhằm răn đe, phòng ngừa chung và thể hiện nguyên tắc thượng tôn pháp luật.
Tội trốn đi hoặc ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền nhân dân là hành vi đặc biệt nghiêm trọng, bị pháp luật xử lý nghiêm minh. Việc hiểu rõ hành vi cấu thành, khung hình phạt và hậu quả pháp lý sẽ giúp cá nhân tránh vi phạm và bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Trong những trường hợp liên quan đến tội danh này, việc tham khảo luật sư giỏi hình sự là cần thiết để được tư vấn chính xác, bảo vệ quyền lợi và thực hiện các thủ tục pháp lý đúng quy định.
