Tội hủy hoại rừng là hành vi xâm phạm nghiêm trọng đến tài nguyên và môi trường, bị xử lý nghiêm khắc theo quy định của Bộ luật Hình sự. Việc nắm rõ quy định pháp luật về tội danh này giúp cá nhân, tổ chức phòng tránh rủi ro và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
1. Tội hủy hoại rừng là gì theo quy định pháp luật?
Theo quy định tại Điều 243 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025) tội hủy hoại rừng là hành vi đốt, phá rừng trái phép hoặc có hành vi khác làm hủy hoại rừng, gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài nguyên rừng, môi trường và hệ sinh thái.
Cụ thể, khoản 1 Điều 243 Bộ luật Hình sự (sửa đổi, bổ sung 2025) quy định:
“…
1. Người nào đốt, phá rừng trái phép hoặc có hành vi khác hủy hoại rừng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
a) Cây trồng chưa thành rừng hoặc rừng khoanh nuôi tái sinh thuộc rừng chưa có trữ lượng có diện tích từ 30.000 mét vuông (m²) đến dưới 50.000 mét vuông (m²);
b) Rừng sản xuất có diện tích từ 5.000 mét vuông (m²) đến dưới 10.000 mét vuông (m²);
c) Rừng phòng hộ có diện tích từ 3.000 mét vuông (m²) đến dưới 7.000 mét vuông (m²);
d) Rừng đặc dụng có diện tích từ 1.000 mét vuông (m²) đến dưới 3.000 mét vuông (m²);
đ) Gây thiệt hại về lâm sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng trong trường hợp rừng bị thiệt hại không tính được bằng diện tích;
e) Thực vật thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ hoặc Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm Nhóm IA trị giá từ 20.000.000 đồng đến dưới 60.000.000 đồng; thực vật thuộc Nhóm IIA trị giá từ 40.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng;
g) Diện tích rừng hoặc trị giá lâm sản dưới mức quy định tại các điểm trên nhưng người vi phạm đã bị xử phạt hành chính hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.
…”
Như vậy, có thể hiểu một cách khái quát: tội hủy hoại rừng là hành vi cố ý làm tổn hại, tàn phá rừng vượt mức xử lý hành chính, gây thiệt hại đáng kể về diện tích hoặc giá trị lâm sản. Người thực hiện hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự, chịu phạt tiền hoặc phạt tù đến 05 năm, tùy theo mức độ thiệt hại.
2. Các hành vi bị coi là hủy hoại rừng
Trong thực tế, tội hủy hoại rừng không chỉ giới hạn ở việc chặt phá cây rừng, mà bao gồm nhiều hành vi khác nhau gây tổn hại đến tài nguyên rừng, làm mất khả năng sinh trưởng, phục hồi hoặc thay đổi nghiêm trọng cấu trúc, chức năng sinh thái của rừng. Những hành vi phổ biến thường bị xem là hủy hoại rừng bao gồm:
- Đốt rừng trái phép: Dù với mục đích làm rẫy, dọn đất hay khai hoang, nếu gây cháy lan làm mất diện tích rừng tự nhiên, rừng phòng hộ, rừng đặc dụng thì đều có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
- Chặt, phá cây rừng trái phép: Hành vi khai thác, đốn hạ cây rừng tự nhiên, cây trong rừng đặc dụng, rừng sản xuất mà không có giấy phép hợp pháp hoặc vượt phạm vi được phép.
- Sử dụng hóa chất, chất nổ hoặc phương tiện cơ giới gây hủy hoại rừng: Việc dùng thuốc diệt cỏ, chất nổ, máy xúc, máy ủi để dọn rừng nhằm chiếm đất hoặc phục vụ khai thác khoáng sản là hành vi hủy hoại rừng có tổ chức, thường bị xử lý ở khung hình phạt nặng.
- Lấn chiếm đất rừng để canh tác hoặc xây dựng công trình: Khi cá nhân, doanh nghiệp cố tình phá rừng nhằm chiếm đoạt diện tích đất thuộc quy hoạch rừng phòng hộ, đặc dụng hay rừng sản xuất, hành vi đó cũng đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
- Gây cháy rừng do thiếu ý thức, quản lý kém: Dù không cố ý, nhưng nếu người vi phạm nhận thức được hậu quả có thể xảy ra mà vẫn thực hiện, thì vẫn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội hủy hoại rừng do lỗi cố ý gián tiếp.
Tất cả các hành vi trên đều gây hậu quả nghiêm trọng, không chỉ làm mất đi tài nguyên rừng quý giá mà còn ảnh hưởng đến đa dạng sinh học, khí hậu và đời sống cộng đồng. Do đó, pháp luật quy định rất chặt chẽ và xử lý nghiêm minh các hành vi xâm hại rừng.
3. Mức xử phạt đối với tội hủy hoại rừng theo Bộ luật Hình sự
Theo Điều 243 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), người có hành vi hủy hoại rừng tùy theo tính chất, mức độ và hậu quả gây ra sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự với các khung hình phạt khác nhau. Cụ thể:
Khung hình phạt cơ bản: Người nào đốt, phá hoặc có hành vi khác hủy hoại rừng trái phép, gây thiệt hại trong phạm vi được quy định tại khoản 1 Điều 243, sẽ bị:
- Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, hoặc
- Phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm, hoặc
- Phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
Đây là mức phạt áp dụng cho những hành vi gây thiệt hại chưa lớn hoặc phạm tội lần đầu, chưa có tình tiết tăng nặng.
Khung hình phạt tăng nặng: Theo khoản 2 Điều 243, nếu hành vi hủy hoại rừng gây hậu quả nghiêm trọng hơn như hủy hoại rừng phòng hộ, rừng đặc dụng với diện tích lớn, phạm tội có tổ chức, tái phạm nguy hiểm, hoặc gây thiệt hại lâm sản có giá trị cao người phạm tội có thể bị: Phạt tù từ 03 năm đến 07 năm.
Khung hình phạt đặc biệt nghiêm trọng: Trong trường hợp hủy hoại rừng trên diện rộng, gây thảm họa môi trường, ảnh hưởng đến đời sống của cộng đồng dân cư, hoặc thiệt hại lâm sản có giá trị đặc biệt lớn, người phạm tội có thể bị: Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.
Hình phạt bổ sung:Ngoài hình phạt chính, tòa án có thể áp dụng một hoặc nhiều hình phạt bổ sung như:
- Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng,
- Cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Việc xác định mức xử phạt cụ thể phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: diện tích rừng bị thiệt hại, giá trị lâm sản, mục đích phạm tội, mức độ lỗi của người thực hiện, và hậu quả thực tế xảy ra. Do đó, trong quá trình bị điều tra hoặc truy tố về tội hủy hoại rừng, người bị buộc tội nên nhờ sự hỗ trợ từ các luật sư hình sự có kinh nghiệm. với đội ngũ luật sư hình sự chuyên sâu trong lĩnh vực môi trường và tài nguyên rừng luôn sẵn sàng tư vấn, bào chữa và bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho cá nhân, doanh nghiệp trong mọi giai đoạn tố tụng
