Tàng trữ, vận chuyển hàng cấm bị xử lý như thế nào? là câu hỏi được nhiều người quan tâm, nhất là trong những vụ việc liên quan đến thuốc lá lậu, pháo nổ, hay các loại hàng hóa mà Nhà nước nghiêm cấm lưu hành. Theo quy định Bộ luật Hình sự, hành vi này có thể bị xử lý rất nghiêm khắc với nhiều khung hình phạt khác nhau, tùy theo tính chất và mức độ vi phạm. Trong thực tiễn, luật sư hình sự đóng vai trò quan trọng, không chỉ giúp người dân hiểu rõ các quy định mà còn tư vấn, hỗ trợ pháp lý nếu chẳng may vướng vào các vụ án liên quan.
1. Khái niệm và ví dụ về hàng cấm
Theo quy định của pháp luật Việt Nam, hàng cấm là những loại hàng hóa mà Nhà nước nghiêm cấm sản xuất, kinh doanh, lưu hành, sử dụng hoặc chưa được phép lưu hành tại Việt Nam. Đây thường là các mặt hàng gây nguy hại cho sức khỏe cộng đồng, môi trường, an ninh – trật tự xã hội.
Một số ví dụ điển hình có thể kể đến như: thuốc lá điếu nhập lậu, pháo nổ, thuốc bảo vệ thực vật thuộc danh mục cấm, hóa chất độc hại, kháng sinh cấm trong chăn nuôi, hay các loại thiết bị nghe lén, vũ khí thô sơ. Việc tàng trữ, vận chuyển hàng cấm không chỉ bị xử phạt hành chính mà còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm theo Điều 191 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025).
2.Căn cứ pháp lý xử lý hành vi tàng trữ, vận chuyển hàng cấm
Hành vi tàng trữ, vận chuyển hàng cấm hiện nay được quy định và xử lý theo Điều 191 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025). Cụ thể, khoản 1 nêu rõ:
“…
1. Người nào tàng trữ, vận chuyển hàng cấm thuộc một trong các trường hợp sau đây, nếu không thuộc trường hợp quy định tại các điều 232, 234, 239, 244, 246, 249, 250, 253, 254, 304, 305, 306, 309 và 311 của Bộ luật này, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Thuốc bảo vệ thực vật mà Nhà nước cấm kinh doanh, cấm lưu hành, cấm sử dụng từ 50 kilôgam đến dưới 100 kilôgam hoặc từ 50 lít đến dưới 100 lít;
b) Thuốc lá điếu nhập lậu từ 1.500 bao đến dưới 3.000 bao;
c) Pháo nổ từ 06 kilôgam đến dưới 40 kilôgam;
d) Hàng hóa khác mà Nhà nước cấm kinh doanh, cấm lưu hành, cấm sử dụng trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc thu lợi bất chính từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
đ) Hàng hóa chưa được phép lưu hành, chưa được phép sử dụng tại Việt Nam trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng hoặc thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng;
e) Hàng hóa dưới mức quy định tại các điểm a, b, c, d và đ khoản này nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều này hoặc tại một trong các điều 188, 189, 190, 192, 193, 194, 195, 196 và 200 của Bộ luật này hoặc đã bị kết án về một trong các tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.
…”
Điều luật này cũng chia thành nhiều khung hình phạt khác nhau (từ phạt tiền đến phạt tù đến 10 năm), áp dụng tùy theo trị giá hàng hóa, số lượng hàng cấm, mức thu lợi bất chính hoặc tình tiết tăng nặng. Như vậy, căn cứ pháp lý trực tiếp để xử lý hành vi tàng trữ, vận chuyển hàng cấm chính là Điều 191 Bộ luật Hình sự.
3. Mức xử lý đối với hành vi tàng trữ, vận chuyển hàng cấm
Theo quy định tại Điều 191 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), hành vi tàng trữ, vận chuyển hàng cấm sẽ bị xử lý với nhiều khung hình phạt khác nhau, tùy thuộc vào tính chất, số lượng và giá trị hàng hóa vi phạm. Cụ thể:
- Khung 1: Phạt tiền từ 50 triệu đồng đến 300 triệu đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm đối với các trường hợp hàng cấm có giá trị từ 100 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng, hoặc thu lợi bất chính từ 50 triệu đến dưới 200 triệu đồng, hoặc vi phạm khi đã từng bị xử phạt hành chính về hành vi này.
- Khung 2: Phạt tiền từ 300 triệu đồng đến 1 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 02 năm đến 05 năm khi phạm tội có tổ chức, mang tính chuyên nghiệp, lợi dụng chức vụ quyền hạn, tái phạm nguy hiểm hoặc khi trị giá hàng cấm từ 300 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng.
- Khung 3: Phạt tù từ 05 năm đến 10 năm trong trường hợp hàng cấm có trị giá từ 500 triệu đồng trở lên hoặc thu lợi bất chính từ 500 triệu đồng trở lên.
- Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 50 triệu đồng, bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Ngoài cá nhân, pháp nhân thương mại cũng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức phạt tiền lên tới 5 tỷ đồng hoặc bị đình chỉ hoạt động.
4. Xử lý đối với pháp nhân thương mại
Không chỉ cá nhân, trong một số trường hợp, pháp nhân thương mại thực hiện hành vi tàng trữ, vận chuyển hàng cấm cũng bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 191 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025).
Cụ thể:
- Nếu vi phạm ở mức cơ bản thì pháp nhân có thể bị phạt tiền từ 300 triệu đồng đến 1 tỷ đồng;
- Trường hợp phạm tội có tổ chức, chuyên nghiệp hoặc liên quan đến số lượng, giá trị hàng cấm lớn thì mức phạt có thể tăng lên từ 1 tỷ đến 3 tỷ đồng.
- Đối với vi phạm đặc biệt nghiêm trọng, pháp nhân thương mại có thể bị phạt đến 5 tỷ đồng hoặc bị đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 06 tháng đến 03 năm.
- Trong tình huống tái phạm nguy hiểm hoặc thuộc trường hợp đặc biệt nghiêm trọng khác, pháp nhân còn có nguy cơ bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn.
Quy định này thể hiện sự nghiêm khắc của pháp luật nhằm răn đe và phòng ngừa hành vi lợi dụng tư cách doanh nghiệp để phạm tội.
5. Một số câu hỏi thường gặp
❓Tàng trữ bao nhiêu bao thuốc lá lậu thì bị xử lý hình sự?
✅Theo Điều 191 Bộ luật Hình sự2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), hành vi tàng trữ, vận chuyển từ 1.500 bao thuốc lá nhập lậutrở lên có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự, với khung hình phạt từ phạt tiền đến phạt tù.
❓Vận chuyển bao nhiêu kg pháo nổ thì bị khởi tố?
✅Nếu vận chuyển từ 6kg pháo nổ trở lên, người vi phạm đã đủ yếu tố cấu thành tội phạm. Khối lượng càng lớn thì khung hình phạt càng nặng, có thể lên đến 10 năm tù.
❓Nếu chỉ chở thuê hàng cấm mà không biết bên trong là hàng cấm thì có bị xử lý không?
✅Trường hợp chứng minh được người vận chuyển không biết và không có nghĩa vụ phải biếtvề hàng hóa là hàng cấm thì sẽ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, việc chứng minh yếu tố này rất phức tạp, vì vậy nên tham khảo ý kiến của luật sư hình sự để được tư vấn và bảo vệ quyền lợi.
❓Doanh nghiệp, công ty vi phạm vận chuyển hàng cấm thì bị xử lý thế nào?
✅Pháp nhân thương mại thực hiện hành vi tàng trữ, vận chuyển hàng cấmcó thể bị phạt tiền lên tới 5 tỷ đồnghoặc bị đình chỉ hoạt động có thời hạn, thậm chí vĩnh viễn nếu vi phạm đặc biệt nghiêm trọng.
❓Khi nào bị xử phạt hành chính, khi nào bị xử lý hình sự?
✅Nếu giá trị, khối lượng hàng cấm dưới mức luật định và vi phạm lần đầu thì có thể bị xử phạt hành chính. Khi hành vi vượt ngưỡng hoặc tái phạm thì sẽ bị khởi tố và xử lý hình sự.
