1/ Khái niệm quyền hưởng dụng
Theo quy đinh tại Điều 257 Bộ luật Dân sự 2015, thì “Quyền hưởng dụng là quyền của chủ thể được khai thác công dụng và hưởng hoa lợi, lợi tức đối với tài sản thuộc quyền sở hữu của chủ thể khác trong một thời hạn nhất định”
Như vậy, có thể hiểu rằng quyền hưởng dụng cho phép chủ thể (Người hưởng dụng) được khai thác công dụng và hưởng hoa lợi, lợi tức mà tài sản thuộc quyền sở hữu của người khác (Không sở hữu tài sản mà chỉ được sở hữu công dụng và khai thác lợi ích từ nó).
Giả sử: Ông A là chủ sở hữu 1000m2 nông nghiệp, ông lập di chúc để lại quyền hưởng dụng cho con trai anh B (Trong thời hạn 20). Trong thời gian này B có quyền canh tác, hưởng lợi từ mạnh đất, nhưng không được chuyển nhượng lại mảnh đất đó, vì chủ sở hữu thực sự là con trai của B (cháu nội A).
Mặt khác, theo quyền này thì người có quyền hưởng dụng có thể xác định rằng mình có quyền chiếm hữu thực tế đối với tài sản trong khoản thời gian nhất định. Chế tài này đã tạo ra cơ sở nhằm để giải quyết các vấn đề thực tiễn thường là thừa kế di sản.
2/ Hiệu lực và thời hạn quyền hưởng dụng
Theo quy định tại Điều 259 Bộ luật Dân sự 2015, thì hiệu lực quyền hưởng dụng được xác định như sau: “Quyền hưởng dụng được xác lập từ thời điểm nhận chuyển giao tài sản, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật liên quan có quy định khác.
Quyền hưởng dụng đã được xác lập có hiệu lực đối với mọi cá nhân, pháp nhân, trừ trường hợp luật liên quan có quy định khác.” Tức là, chủ thể có quyền hưởng dụng được tính từ thời điểm mà người được hưởng dụng nhận chuyển giao tài sản hoặc nếu các bên có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác, thì hiệu lực có thể bắt đầu từ thời điểm đó (Ví dụ: theo di chúc hiệu lực sau khi người để lại di chúc qua đời).
Bên cạnh đó, Điều 260 của Luật này quy định thời hạn rằng “Thời hạn của quyền hưởng dụng… tối đa đến hết cuộc đời … nếu người hưởng dụng là cá nhân và đến khi pháp nhân chấm dứt tồn tại nhưng tối đa 30 năm nếu người hưởng … là pháp nhân.
Tuy nhiên, nếu người được hưởng dụng không có nhu cầu sử dụng quyền này thì có thể cho chủ thể khác thuê lại theo quy định “Người hưởng dụng có quyền cho thuê quyền hưởng dụng trong thời hạn quy định tại khoản 1 Điều này” Đây là quyền khai thác thương mại quyền hưởng dụng, tức là họ không chỉ sử dụng mà còn chuyển giao quyền sử dụng cho người khác để thu lợi, như cho thuê nhà, đất…
3/ Các trường hợp chấm dứt quyền hưởng dụng
Theo quy định tại điều 265 Bộ luật Dân sự 2015, thì quyền hưởng dụng được chấm dứt trong các trường hợp sau: Khi thời hạn quyền hưởng dụng đã hết; theo thỏa thuận giữa các bên; khi người hưởng dụng trở thành chủ sở hữu tài sản; khi người hưởng dụng từ bỏ quyền hoặc không thực hiện quyền trong thời hạn luật định; khi tài sản là đối tượng của quyền hưởng dụng không còn tồn tại; theo quyết định của Tòa án; và các trường hợp khác theo quy định của pháp luật. Những căn cứ này nhằm đảm bảo quyền hưởng dụng chỉ tồn tại trong phạm vi phù hợp với thỏa thuận, thực tiễn sử dụng và trật tự pháp luật, đồng thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan cũng như lợi ích chung của xã hội.
Ví dụ: Ông A được hưởng dụng một ngôi nhà nhưng cho người khác thuê trái phép và làm hư hại nghiêm trọng tài sản. Chủ sở hữu kiện ra Tòa. Tòa án xét xử và quyết định chấm dứt quyền hưởng dụng của ông A để bảo vệ tài sản
