Tham nhũng, đặc biệt là hành vi nhận hối lộ, luôn là một trong những vấn đề nhức nhối của xã hội, đe dọa sự phát triển bền vững và làm suy giảm lòng tin của người dân vào bộ máy nhà nước. Để đấu tranh hiệu quả với loại tội phạm này, pháp luật hình sự không ngừng được hoàn thiện. Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2025 (Luật số 86/2025/QH15) đã có những sửa đổi quan trọng đối với Điều 354 về Tội nhận hối lộ. Bài viết này Công ty TNHH Hãng Luật Anh Đào và Cộng sự sẽ phân tích quy định mới nhất về tội nhận hối lộ, đồng thời so sánh với quy định của Bộ luật Hình sự 2015, làm rõ những điểm mới và tác động của chúng.
1. Cấu thành tội nhận hối lộ: So sánh quy định cũ và mới
Để hiểu rõ những thay đổi, trước hết cần nắm vững cấu thành cơ bản của Tội nhận hối lộ:
Chủ thể: Người có chức vụ, quyền hạn.
Hành vi: Lợi dụng chức vụ, quyền hạn, trực tiếp hoặc qua trung gian nhận hoặc sẽ nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác.
Mục đích: Để làm hoặc không làm một việc vì lợi ích hoặc theo yêu cầu của người đưa hối lộ.
So sánh với Bộ luật Hình sự 2015, Luật số 86/2025/QH15 không có sự thay đổi về cấu thành cơ bản của tội này. Tuy nhiên, có những điều chỉnh quan trọng về khung hình phạt, đặc biệt là việc loại bỏ hình phạt tử hình.
2. Loại bỏ hình phạt tử hình: bước tiến nhân đạo
Đây là một trong những sửa đổi quan trọng nhất của Luật số 86/2025/QH15 đối với Tội nhận hối lộ. Khoản 23 Điều 1 của Luật này đã sửa đổi Điều 354 Bộ luật Hình sự 2015, theo đó:
Hình phạt cao nhất: Tù chung thân (trước đây là tử hình).
Cơ sở của sự thay đổi:
Xu hướng chung của thế giới: Nhiều quốc gia đã bãi bỏ hoặc hạn chế áp dụng án tử hình.
Tính nhân đạo: Bảo đảm quyền sống, quyền cơ bản nhất của con người.
Tính răn đe: Tù chung thân vẫn là một hình phạt nghiêm khắc, đủ sức răn đe và phòng ngừa tội phạm.
Nguy cơ sai sót tư pháp: Loại bỏ án tử hình giúp tránh được những sai sót không thể khắc phục trong quá trình tố tụng.
Tuy nhiên, để đảm bảo tính răn đe và phòng ngừa, Luật cũng đồng thời tăng cường các hình phạt khác, cũng như các biện pháp thu hồi tài sản tham nhũng.
3. Các tình tiết tăng nặng và giảm nhẹ
Tình tiết tăng nặng: Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự vẫn được giữ nguyên như Bộ luật Hình sự 2015, bao gồm:
Có tổ chức.
Phạm tội nhiều lần.
Lợi dụng chức vụ, quyền hạn.
Phạm tội có tính chất chuyên nghiệp.
Gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng.
Tình tiết giảm nhẹ:
Chủ động khai báo, ăn năn hối cải: Đây là tình tiết giảm nhẹ quan trọng, khuyến khích người phạm tội tự thú và hợp tác với cơ quan điều tra.
Tích cực hợp tác với cơ quan chức năng: Cung cấp thông tin, giúp đỡ điều tra vụ án.
Tự nguyện bồi thường thiệt hại: Khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội gây ra.
Đặc biệt, Luật số 86/2025/QH15 nhấn mạnh vai trò của việc thu hồi tài sản tham nhũng. Người bị kết án tù chung thân về Tội nhận hối lộ chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.
5. Hình phạt bổ sung
Ngoài hình phạt chính, người phạm tội còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung:
Cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Có thể bị phạt tiền từ 60.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng.
Tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Hình phạt bổ sung này có ý nghĩa quan trọng trong việc tước bỏ khả năng tiếp tục phạm tội và thu hồi tài sản do phạm tội mà có.
6. Điều khoản chuyển tiếp
Để đảm bảo tính công bằng và hợp lý, Luật số 86/2025/QH15 quy định về điều khoản chuyển tiếp:
Áp dụng có lợi cho người phạm tội: Đối với những hành vi phạm tội xảy ra trước ngày 01/7/2025 mà sau thời điểm đó mới bị phát hiện hoặc đang bị điều tra, truy tố, xét xử, thì áp dụng quy định có lợi cho người phạm tội của Luật mới.
Chuyển đổi hình phạt tử hình: Hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 01/7/2025 đối với người phạm tội nhận hối lộ mà chưa thi hành án thì không thi hành và Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định chuyển thành tù chung thân.
Trên đây là những chia sẻ về quy định mới của pháp luật đối với tội nhận hối lộ, nếu các bạn muốn hiểu sâu hơn về vấn đề này hoặc các vấn đề khác có liên quan, xin vui lòng liên hệ với chúng tôi để được luật sư chuyên về hình sự Trần Trọng Hòa tư vấn chuyên sâu hơn. Xin chân thành cảm ơn!
CÔNG TY TNHH HÃNG LUẬT ANH ĐÀO VÀ CỘNG SỰ
Hotline: 0932.049.492
Email: gvndtb1992@gmail.com
