Ngoài các hình phạt chính như phạt tù, phạt tiền hay cải tạo không giam giữ, người phạm tội còn có thể phải chịu thêm hình phạt bổ sung là “cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc nhất định”. Đây không chỉ là biện pháp răn đe, mà còn nhằm ngăn ngừa nguy cơ tái phạm và bảo vệ an toàn cho xã hội. Vậy, trong những trường hợp nào tòa án sẽ áp dụng hình phạt này? Thời hạn cấm được tính ra sao và quy định pháp luật hiện hành quy định như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ.
1. Khái niệm và căn cứ pháp lý
Theo Điều 41 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025):
“…
Cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định được áp dụng khi xét thấy nếu để người bị kết án đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc đó thì có thể gây nguy hại cho xã hội.
Thời hạn cấm là từ 01 năm đến 05 năm, kể từ ngày chấp hành xong hình phạt tù hoặc từ ngày bản án có hiệu lực pháp luật nếu hình phạt chính là cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ hoặc trong trường hợp người bị kết án được hưởng án treo
…”
Như vậy, đây là hình phạt bổ sung nhằm ngăn chặn nguy cơ tái phạm hoặc gây ảnh hưởng tiêu cực từ phía người bị kết án đối với xã hội, đồng thời đảm bảo trật tự, an toàn trong các lĩnh vực liên quan.
2. Các trường hợp bị áp dụng hình phạt cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc nhất định
Hình phạt cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc nhất định được áp dụng khi việc tiếp tục để người phạm tội hoạt động trong lĩnh vực đó có thể gây nguy hại cho xã hội. Đây là biện pháp bổ sung nhằm ngăn chặn nguy cơ tái phạm và bảo vệ lợi ích công cộng.
Trong thực tiễn, tòa án sẽ xem xét tính chất của hành vi phạm tội, vị trí hoặc nghề nghiệp của bị cáo, cùng với khả năng gây hại nếu tiếp tục làm công việc cũ để quyết định áp dụng hình phạt này.
Tình huống giả định:
- Người lợi dụng chức vụ quyền hạn để tham ô, nhận hối lộ có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ quản lý trong cơ quan, tổ chức nhà nước hoặc doanh nghiệp.
- Người phạm tội trong lĩnh vực y tế hoặc giáo dục có thể bị cấm hành nghề để bảo đảm an toàn và quyền lợi cho cộng đồng.
Thời hạn áp dụng hình phạt này thường kéo dài từ 1 đến 5 năm và bắt đầu tính từ khi người bị kết án chấp hành xong hình phạt tù, hoặc từ ngày bản án có hiệu lực nếu hình phạt chính không phải là tù giam (ví dụ: cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ, hoặc án treo).
Việc áp dụng hình phạt bổ sung này vừa có tác dụng răn đe, giáo dục, vừa giúp hạn chế khả năng người phạm tội lợi dụng vị trí, nghề nghiệp để tiếp tục vi phạm pháp luật.
3. Thời hạn cấm
Theo quy định tại Điều 41 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi bổ sung 2025):
“…
Thời hạn cấm là từ 01 năm đến 05 năm, kể từ ngày chấp hành xong hình phạt tù hoặc từ ngày bản án có hiệu lực pháp luật nếu hình phạt chính là cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ hoặc trong trường hợp người bị kết án được hưởng án treo.
…”
Như vậy, thời hạn áp dụng hình phạt này phụ thuộc vào loại hình phạt chính mà người phạm tội phải chấp hành. Nếu người phạm tội phải chấp hành hình phạt tù, thời gian cấm sẽ được tính từ sau khi họ đã chấp hành xong án phạt. Ngược lại, nếu hình phạt chính là cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ hoặc án treo, thời hạn cấm sẽ bắt đầu ngay từ khi bản án có hiệu lực pháp luật.
Quy định này giúp đảm bảo sự công bằng, tạo khoảng thời gian hợp lý để người bị kết án cải tạo và hạn chế nguy cơ tái phạm trong lĩnh vực liên quan.
4. Ý nghĩa của quy định
Quy định về việc cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc nhất định mang ý nghĩa quan trọng trong việc bảo đảm an toàn xã hội và duy trì trật tự pháp luật. Việc áp dụng hình phạt bổ sung này không chỉ nhằm ngăn ngừa người bị kết án tiếp tục lợi dụng vị trí, nghề nghiệp hoặc công việc để thực hiện hành vi vi phạm, mà còn góp phần tạo cơ hội để họ cải tạo, tái hòa nhập cộng đồng một cách lành mạnh. Đồng thời, quy định này cũng thể hiện sự linh hoạt của pháp luật Việt Nam khi áp dụng biện pháp phòng ngừa gián tiếp đối với các lĩnh vực, ngành nghề có tính chất nhạy cảm hoặc tiềm ẩn rủi ro cao.
Có thể thấy, việc cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc nhất định là một biện pháp pháp lý cần thiết, vừa đảm bảo phòng ngừa tái phạm, vừa bảo vệ lợi ích chung của xã hội. Để hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình khi đối mặt với hình phạt này, cũng như có chiến lược bảo vệ tốt nhất trước pháp luật, việc tìm đến luật sư giỏi hình sự là lựa chọn thông minh. Với kinh nghiệm và kiến thức chuyên sâu, luật sư có thể tư vấn, hỗ trợ và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bạn một cách hiệu quả nhất.
HÃNG LUẬT ANH ĐÀO VÀ CỘNG SỰ
📞 Hotline/Zalo: 0932 049 492
📧 Email: gvndtb1992@gmail.com
🏢 Địa chỉ: 18B Nam Quốc Cang, phường Bến Thành, TP. Hồ Chí Minh
