Không ít người vì tình cảm gia đình mà sẵn sàng giúp đỡ người thân khi biết họ phạm tội. Việc che giấu, bao che hoặc giúp họ lẩn trốn pháp luật tưởng chừng là chuyện “hợp tình”, nhưng liệu có hợp lý và hợp pháp không? Câu hỏi đặt ra là: Che giấu tội phạm có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không nếu người thực hiện là người thân trong gia đình?
Theo quy định của Bộ luật Hình sự, không phải ai che giấu tội phạm cũng đều bị xử lý hình sự, đặc biệt khi người đó là ông bà, cha mẹ, vợ chồng, anh chị em ruột hoặc con cháu của người phạm tội. Tuy nhiên, không phải lúc nào “người thân” cũng được miễn trách nhiệm nhất là trong các vụ án xâm phạm an ninh quốc gia hoặc thuộc nhóm tội đặc biệt nghiêm trọng.
Nếu bạn đang băn khoăn trong những trường hợp như vậy, lời khuyên chân thành là nên tham khảo ý kiến từ một luật sư giỏi hình sự để hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình theo pháp luật. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn làm rõ những điểm cần lưu ý về hành vi che giấu tội phạm khi có liên quan đến người thân trong gia đình.
1. Che giấu tội phạm là gì?
Che giấu tội phạm là hành vi xảy ra sau khi tội phạm đã được thực hiện, trong đó một người (không hứa hẹn từ trước) đã giúp người phạm tội lẩn trốn, che giấu dấu vết, tang vật hoặc cản trở quá trình điều tra, truy tố, xét xử.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 18 Bộ luật Hình sự 2015(sửa đổi, bổ sung năm 2025), che giấu tội phạm được hiểu như sau:
“…
Người nào không hứa hẹn trước, nhưng sau khi biết tội phạm được thực hiện đã che giấu người phạm tội, dấu vết, tang vật của tội phạm hoặc có hành vi khác cản trở việc phát hiện, điều tra, xử lý người phạm tội, thì phải chịu trách nhiệm hình sự về tội che giấu tội phạm trong những trường hợp mà Bộ luật này quy định.
…”
Điểm quan trọng là người che giấu không tham gia phạm tội từ đầu, nhưng lại có hành vi tiếp tay sau khi biết rõ tội phạm đã xảy ra. Đây là một hành vi vi phạm pháp luật và có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo mức độ nghiêm trọng của vụ án.
2. Người thân trong gia đình có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Một trong những câu hỏi phổ biến khi nói về hành vi che giấu tội phạm là: Người thân trong gia đình nếu che giấu tội phạm thì có bị xử lý hình sự không?
Câu trả lời là: Có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự, trừ một số trường hợp được miễn trách nhiệm theo luật định.
Cụ thể, khoản 2 Điều 18 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025) quy định như sau:
“…
Người che giấu tội phạm là ông, bà, cha, mẹ, con, cháu, anh chị em ruột, vợ hoặc chồng của người phạm tội không phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định tại khoản 1 Điều này, trừ trường hợp che giấu các tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc tội đặc biệt nghiêm trọng khác quy định tại Điều 389 của Bộ luật này.
…”
Những trường hợp được miễn trách nhiệm hình sự khi che giấu tội phạm:
Người che giấu là thân nhân trong gia đình (ông bà, cha mẹ, con cái, vợ chồng, anh chị em ruột…)
Hành vi che giấu không liên quan đến tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc các tội đặc biệt nghiêm trọng khác.
Những trường hợp vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự, dù là người thân:
Che giấu các tội xâm phạm an ninh quốc gia (ví dụ: gián điệp, phản quốc…)
Che giấu các tội đặc biệt nghiêm trọng theo quy định tại Điều 389 BLHS, như giết người, cướp tài sản có tổ chức, khủng bố…
Tình huống minh họa: Bị can B phạm tội giết người (tội đặc biệt nghiêm trọng) và bỏ trốn. Vợ của bị can B biết rõ sự việc nhưng vẫn đưa chồng sang tỉnh khác, thuê nhà trọ và mua giấy tờ giả giúp chồng lẩn trốn.
Trong tình huống này, hành vi của người vợ là che giấu người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng (giết người). Mặc dù là vợ chồng, nhưng theo khoản 2 Điều 18 và Điều 389 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025) đây là ngoại lệ không được miễn trách nhiệm hình sự. Do đó, người vợ vẫn có thể bị khởi tố và xử lý về tội che giấu tội phạm.
Như vậy, pháp luật có những giới hạn rõ ràng giữa tình cảm gia đình và trách nhiệm hình sự. Việc che giấu tội phạm, dù với mục đích bảo vệ người thân, nếu rơi vào nhóm tội bị loại trừ miễn trách nhiệm, vẫn có thể dẫn đến hậu quả pháp lý nghiêm trọng.
Nếu bạn hoặc người thân rơi vào tình huống pháp lý tương tự, việc tìm đến luật sư giỏi hình sự là vô cùng cần thiết để được tư vấn và bảo vệ quyền lợi một cách đúng luật, hợp lý và nhân văn.
3. Người dân cần lưu ý gì khi biết người thân phạm tội?
Việc biết người thân mình phạm tội là một tình huống cực kỳ nhạy cảm, khiến nhiều người rơi vào trạng thái bối rối, thậm chí hoang mang giữa tình cảm gia đình và trách nhiệm pháp lý. Tuy nhiên, nếu không có hướng xử lý đúng đắn, bạn rất dễ vướng vào trách nhiệm hình sự do hành vi che giấu tội phạm.
Dưới đây là những điều người dân cần đặc biệt lưu ý:
Thứ nhất, không tiếp tay, không che giấu người phạm tội:
Tuyệt đối không giúp người thân lẩn trốn, xóa dấu vết, tiêu hủy tang vật hay cản trở cơ quan chức năng điều tra.
Những hành vi này có thể cấu thành tội che giấu tội phạm hoặc thậm chí tội không tố giác tội phạm trong một số trường hợp.
Thứ hai, chủ động khai báo, hợp tác với cơ quan chức năng:
Nếu biết người thân mình phạm tội, hãy liên hệ với công an hoặc cơ quan điều tra để trình báo.
Việc chủ động hợp tác sẽ giúp bạn tránh bị truy cứu trách nhiệm hình sự, và trong một số trường hợp còn có thể là tình tiết giảm nhẹ cho người phạm tội.
Thứ ba, tham khảo ý kiến từ luật sư giỏi hình sự càng sớm càng tốt:
Trong mọi tình huống nhạy cảm liên quan đến tố tụng hình sự, việc có một luật sư giỏi hình sự đồng hành sẽ giúp bạn hiểu rõ quyền, nghĩa vụ và giới hạn pháp luật.
Luật sư không chỉ bảo vệ quyền lợi hợp pháp mà còn hướng dẫn bạn xử lý khéo léo và đúng pháp luật, tránh hậu quả không đáng có.
Cuối cùng, đừng để cảm xúc lấn át lý trí:
Rất nhiều người rơi vào vòng lao lý vì “thương con, thương chồng” mà giúp trốn tội”. Tuy nhiên, pháp luật không cho phép tình cảm làm lý do để vi phạm.
Luật quy định rõ: “Không ai được đứng trên pháp luật”, kể cả vì tình thân.
Nếu phát hiện người thân phạm tội, bạn cần bình tĩnh, tránh hành vi tiếp tay và liên hệ ngay với luật sư hình sự uy tín để được hướng dẫn cụ thể. Chỉ có xử lý đúng ngay từ đầu mới giúp bạn bảo vệ chính mình và người thân một cách hợp pháp.
Tóm lại, hành vi che giấu tội phạm, dù bắt nguồn từ tình cảm gia đình hay bất kỳ lý do nào khác, vẫn có thể dẫn đến trách nhiệm hình sự nếu vi phạm giới hạn mà pháp luật cho phép. Pháp luật Việt Nam có quy định rõ về các trường hợp người thân được miễn trách nhiệm, nhưng cũng đồng thời đặt ra những ngoại lệ nghiêm ngặt để bảo vệ an ninh, trật tự xã hội.
Vì vậy, nếu bạn rơi vào tình huống biết người thân mình phạm tội, hãy hành động một cách tỉnh táo, đúng pháp luật và không nên để cảm xúc làm lu mờ lý trí. Việc tham khảo ý kiến từ luật sư giỏi hình sự là điều cần thiết để được hướng dẫn cụ thể, bảo vệ quyền lợi hợp pháp và tránh những rủi ro không mong muốn.
HÃNG LUẬT ANH ĐÀO VÀ CỘNG SỰ
📞 Hotline/Zalo: 0932 049 492
📧 Email: gvndtb1992@gmail.com
🏢 Địa chỉ: 18B Nam Quốc Cang, phường Bến Thành, TP. Hồ Chí Minh
