Bạn có biết chỉ vì không hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình, nhiều người khởi kiện hành chính đã… thua ngay từ vòng đầu?
Rất nhiều người bước vào vụ án hành chính với tâm thế “chỉ cần nộp đơn là xong”, mà không hề biết rằng người khởi kiện có trách nhiệm chứng minh, cung cấp tài liệu, tuân thủ hàng loạt quy định nghiêm ngặt trong quá trình tố tụng. Nguy hiểm hơn, việc thiếu hiểu biết còn có thể bị Tòa án bác đơn, đình chỉ vụ án, hoặc mất đi những lợi ích hợp pháp đáng lẽ phải được bảo vệ. Trong bài viết này, với góc nhìn của một luật sư chuyên hành chính, tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ những quyền và nghĩa vụ ít người để ý nhưng lại quyết định sự thành – bại khi đứng trước Tòa.
1. Đương sự có những quyền và nghĩa vụ gì trong tố tụng hành chính?
Trong tố tụng hành chính, đương sự là cá nhân, cơ quan hoặc tổ chức có quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm hoặc có liên quan đến vụ án hành chính. Theo quy định tại Điều 55 Luật Tố tụng hành chính 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), đương sự có quyền và nghĩa vụ ngang nhau khi tham gia quá trình giải quyết vụ án tại Tòa án.
Cụ thể, đương sự có các quyền cơ bản như:
- Được tự bảo vệ hoặc nhờ luật sư chuyên hành chính bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp;
- Đưa ra yêu cầu, thay đổi, bổ sung hoặc rút yêu cầu khởi kiện;
- Cung cấp chứng cứ, đề nghị Tòa án xác minh, thu thập tài liệu, triệu tập người làm chứng;
- Được biết, sao chụp tài liệu, chứng cứ liên quan (trừ tài liệu không được công khai);
- Được tham gia phiên tòa, tranh luận, đối chất, và đưa ra câu hỏi với người khác tại phiên xử;
- Được kháng cáo, khiếu nại hoặc đề nghị xem xét theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm đối với bản án, quyết định của Tòa.
Bên cạnh đó, đương sự còn phải thực hiện nghĩa vụ pháp lý như:
- Tôn trọng Tòa án và tuân thủ nội quy phiên tòa;
- Nộp án phí, lệ phí và các chi phí tố tụng khác theo luật định;
- Chấp hành nghiêm chỉnh các quyết định, bản án đã có hiệu lực của Tòa án;
- Không được lạm dụng quyền tố tụng để kéo dài, cản trở quá trình giải quyết vụ án.
Việc hiểu rõ những quyền và nghĩa vụ này không chỉ giúp đương sự bảo vệ hiệu quả quyền lợi của mình, mà còn tránh được những rủi ro đáng tiếc như bị đình chỉ vụ án, mất quyền tranh tụng hoặc chịu phán quyết bất lợi vì thiếu chứng cứ.
2. Người khởi kiện có thêm những quyền và nghĩa vụ gì?
Ngoài các quyền và nghĩa vụ chung như đã quy định tại Điều 55 Luật Tố tụng hành chính 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), người khởi kiện còn được pháp luật trao cho một số quyền riêng biệt, được quy định cụ thể tại Điều 56 của Luật này.
Theo Điều 56 Luật Tố tụng hành chính 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), người khởi kiện có các quyền và nghĩa vụ đặc biệt sau:
- Thay đổi nội dung yêu cầu khởi kiện: Trong thời hiệu khởi kiện, người khởi kiện có thể điều chỉnh, mở rộng hoặc thu hẹp nội dung yêu cầu đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu kiện.
- Rút yêu cầu khởi kiện: Người khởi kiện có thể rút toàn bộ hoặc một phần yêu cầu khởi kiện trước hoặc trong quá trình xét xử. Nếu rút toàn bộ, Tòa án sẽ đình chỉ giải quyết vụ án.
Cụ thể:
“Người khởi kiện có các quyền, nghĩa vụ sau đây:
- Các quyền, nghĩa vụ quy định tại Điều 55 của Luật này;
- Thay đổi nội dung yêu cầu khởi kiện, nếu thời hiệu khởi kiện vẫn còn; rút một phần hoặc toàn bộ yêu cầu khởi kiện.”
Ví dụ minh họa: Anh A khởi kiện Chủ tịch UBND huyện B vì đã ban hành quyết định thu hồi đất trái pháp luật. Tuy nhiên, trong quá trình Tòa án đang thụ lý vụ án, Chủ tịch UBND huyện B đã ra quyết định mới hủy bỏ quyết định cũ và bồi thường cho anh A. Trong trường hợp này, anh A hoàn toàn có quyền rút yêu cầu khởi kiện, và Tòa án sẽ đình chỉ giải quyết vụ án.
Ngược lại, nếu anh A thấy quyết định mới vẫn chưa bảo vệ đầy đủ quyền lợi của mình, anh có thể thay đổi nội dung đơn khởi kiện, yêu cầu Tòa xem xét cả hai quyết định hoặc hành vi hành chính liên quan.
Việc sử dụng quyền rút yêu cầu hoặc thay đổi nội dung khởi kiện cần được cân nhắc kỹ, vì nếu tự rút mà không nhờ luật sư tư vấn, có thể bỏ lỡ cơ hội được Tòa tuyên bảo vệ quyền lợi. Một luật sư chuyên hành chính sẽ giúp bạn đánh giá khả năng thắng kiện và hỗ trợ điều chỉnh yêu cầu sao cho hợp pháp và có lợi nhất.
3. Lưu ý khi thực hiện quyền tố tụng của đương sự và người khởi kiện
Việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ trong tố tụng hành chính không chỉ là quyền lợi, mà còn là trách nhiệm pháp lý. Nếu không nắm rõ hoặc thực hiện không đúng, người khởi kiện rất dễ bị đình chỉ vụ án, mất quyền phản biện hoặc không thể bảo vệ được quyền lợi của mình.
Dưới đây là những điểm quan trọng cần lưu ý:
Phải chủ động cung cấp chứng cứ: Theo Điều 55 Luật Tố tụng hành chính 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), đương sự có nghĩa vụ cung cấp tài liệu, chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu của mình. Nếu không cung cấp được chứng cứ đúng thời điểm, Tòa án có thể bác đơn khởi kiện hoặc đình chỉ vụ án vì thiếu căn cứ.
Giả sử: Nếu bạn khởi kiện quyết định xử phạt hành chính mà không nộp bản sao quyết định đó, hoặc không chứng minh được bạn là người bị xử phạt, Tòa có thể từ chối thụ lý hoặc bác đơn.
Cẩn trọng khi rút yêu cầu khởi kiện: Một khi người khởi kiện rút toàn bộ yêu cầu, vụ án sẽ bị đình chỉ và không thể khởi kiện lại nếu đã hết thời hiệu. Vì vậy, nếu bạn không chắc chắn về bước đi pháp lý tiếp theo, tốt nhất nên tham khảo ý kiến từ luật sư chuyên hành chính trước khi đưa ra quyết định.
Đừng bỏ lỡ quyền tranh luận và đối chất: Theo khoản 20 Điều 55, đương sự có quyền tranh luận tại phiên tòa, đối chất với người làm chứng, đưa ra câu hỏi và lập luận pháp lý. Tuy nhiên, nếu không có kỹ năng pháp lý vững, nhiều người không tận dụng được cơ hội này để bảo vệ quyền lợi. Đây chính là lý do vì sao luật sư chuyên hành chính đóng vai trò quan trọng trong việc đại diện, trình bày và phản biện tại Tòa.
Việc hiểu đúng và sử dụng đúng các quyền tố tụng là yếu tố quyết định thành bại trong vụ án hành chính. Đối với những vụ án có yếu tố pháp lý phức tạp, đương sự nên nhờ đến sự hỗ trợ của luật sư chuyên hành chính để đảm bảo mọi thủ tục được thực hiện đúng luật, và quyền lợi được bảo vệ tối đa trước Tòa.
HÃNG LUẬT ANH ĐÀO VÀ CỘNG SỰ
📞 Hotline/Zalo: 0932 049 492
📧 Email: gvndtb1992@gmail.com
🏢 Địa chỉ: 18B Nam Quốc Cang, phường Bến Thành, TP. Hồ Chí Minh
