Không ít người vô tình nhận phải tiền giả khi mua bán rồi đem tiêu xài mà không hề hay biết. Tuy nhiên, hành vi này liệu có bị coi là phạm tội? Theo luật sư hình sự của Hãng luật Anh Đào và Cộng sự, việc xác định trách nhiệm hình sự trong trường hợp này phụ thuộc vào yếu tố nhận thức và ý chí của người sử dụng. Cùng tìm hiểu rõ hơn qua phân tích dưới đây.
1. Khái niệm tiền giả và hành vi lưu hành tiền giả
Theo quy định của pháp luật, tiền giả là loại tiền được làm ra trái phép, mô phỏng giống tiền thật của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nhằm mục đích lưu hành trong xã hội để trục lợi.
Điều 207 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025) quy định rõ:
“…
1. Người nào làm, tàng trữ, vận chuyển, lưu hành tiền giả, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm.
2. Phạm tội trong trường hợp tiền giả có trị giá tương ứng từ 5.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 12 năm.
3. Phạm tội trong trường hợp tiền giả có trị giá tương ứng từ 50.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân.
4. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 03 năm.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
…”
Như vậy, hành vi lưu hành tiền giả được hiểu là việc đưa tiền giả vào lưu thông tức là sử dụng, trao đổi, mua bán hoặc thanh toán bằng tiền giả trong bất kỳ hình thức nào. Đây là hành vi bị nghiêm cấm và có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu người thực hiện biết rõ đó là tiền giả mà vẫn sử dụng.
2. Vô tình tiêu xài tiền giả có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Theo quy định của pháp luật hình sự, để một người bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội lưu hành tiền giả theo Điều 207 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), cơ quan điều tra phải chứng minh được yếu tố lỗi cố ý của người đó – tức là biết rõ tiền là giả nhưng vẫn sử dụng.
Trường hợp người dân vô tình nhận tiền giả trong giao dịch và không biết đó là tiền giả, sau đó sử dụng để chi tiêu bình thường, thì không bị coi là phạm tội. Đây được xem là hành vi vô ý, không có mục đích trục lợi và không cấu thành tội phạm.
Tuy nhiên, nếu có căn cứ cho thấy người đó đã nghi ngờ hoặc biết rõ tiền là giả mà vẫn cố tình sử dụng, hoặc dùng nhiều lần, với giá trị lớn, thì có thể bị xem là lưu hành tiền giả và bị xử lý hình sự theo khung hình phạt tại Điều 207.
3. Cách xử lý đúng khi phát hiện tiền giả
Khi phát hiện tờ tiền nghi là giả, người dân tuyệt đối không nên tiếp tục sử dụng hoặc trao đổi lại cho người khác. Hành vi này có thể bị xem là “lưu hành tiền giả”, dù mục đích chỉ là “thoát” khỏi tờ tiền đó.
Theo hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, người phát hiện tiền giả cần giao nộp ngay cho cơ quan công an, Kho bạc Nhà nước hoặc chi nhánh ngân hàng gần nhất. Khi nộp, bạn nên trình bày rõ nguồn gốc nhận tiền (ví dụ: nhận khi mua bán, khi rút ATM hoặc được người khác trả nợ) để làm căn cứ xác minh.
Ngoài ra, nếu phát hiện người có hành vi làm, tàng trữ hoặc lưu hành tiền giả, bạn có thể báo tin cho cơ quan chức năng theo quy định của pháp luật. Việc hợp tác kịp thời không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của bản thân, mà còn góp phần ngăn chặn tội phạm về tiền tệ – một hành vi gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế và trật tự xã hội.
4. Một số câu hỏi thường gặp về tiền giả
❓Nhận tiền giả từ cây ATM thì phải làm sao?
✅Trường hợp người dân rút tiền từ máy ATM và phát hiện tờ tiền có dấu hiệu giả, cần giữ nguyên tờ tiền và báo ngay cho ngân hàng phát hành thẻ để được kiểm tra. Ngân hàng có trách nhiệm tiếp nhận, lập biên bản và gửi mẫu tiền nghi giả đến Ngân hàng Nhà nước để giám định. Nếu xác định lỗi thuộc về ngân hàng, khách hàng sẽ được hoàn lại đúng số tiền.
❓Giữ tiền giả làm kỷ niệm hoặc sưu tầm có bị phạt không?
✅Theo quy định, tiền giả không được phép lưu giữ, trưng bày hay sử dụng dưới bất kỳ hình thức nào, trừ trường hợp được cơ quan có thẩm quyền cho phép. Việc tàng trữ tiền giả, dù không sử dụng, vẫn có thể bị xem là hành vi vi phạm pháp luật. Các luật sư hình sự của Hãng luật Anh Đào và Cộng sự khuyến cáo: tuyệt đối không nên giữ tiền giả vì mục đích cá nhân.
❓ Mua tiền giả trên mạng để “quay video” hoặc “chơi” có phạm tội không?
✅Có. Việc mua, sở hữu hoặc vận chuyển tiền giả, dù với bất kỳ lý do nào, cũng có thể bị xử lý hình sự theo Điều 207 Bộ luật Hình sự. Hành vi này thể hiện sự cố ý tàng trữ, lưu hành tiền giả, có thể bị phạt tù từ 3 đến 7 năm, tùy theo mức độ vi phạm.
❓ Nhận được tiền giả khi buôn bán nhỏ lẻ thì xử lý thế nào?
✅Khi phát hiện khách thanh toán bằng tiền giả, người bán nên giữ lại tờ tiền, ghi nhớ đặc điểm của người giao dịch và báo ngay cho công an địa phương. Không nên tự ý giữ hoặc tiêu xài tờ tiền đó để tránh bị xem là hành vi lưu hành tiền giả.
