Không ít chủ cửa hàng khi phát hiện kẻ trộm thường tự ý giữ người vi phạm để chờ cơ quan công an đến làm việc. Tuy nhiên, hành vi này liệu có hợp pháp hay có thể bị coi là bắt, giữ người trái pháp luật theo Bộ luật Hình sự? Nhiều người vì thiếu hiểu biết đã vô tình đẩy mình vào rắc rối pháp lý không đáng có. Trong những tình huống như vậy, sự đồng hành của một luật sư hình sự giỏi là vô cùng quan trọng để bảo vệ quyền lợi và giảm thiểu rủi ro. Tại Hãng Luật Anh Đào và Cộng Sự, đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm luôn sẵn sàng tư vấn, giải đáp những khúc mắc liên quan đến các vụ việc “giữ người vi phạm” tại cửa hàng, giúp khách hàng yên tâm hơn trước pháp luật.
1. Khái quát về tự ý giữ người vi phạm
Tự ý giữ người vi phạm thường xảy ra khi cá nhân, chủ cửa hàng, siêu thị bắt quả tang người có hành vi trộm cắp và giữ lại để chờ xử lý. Tuy nhiên, việc giữ người cần dựa trên căn cứ pháp luật, nếu vượt quá giới hạn có thể bị coi là hành vi bắt, giữ người trái pháp luật.
Theo quy định tại Khoản 1 Điều 157 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025):
“…
Người nào bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 153 và Điều 377 của Bộ luật này, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
…”
Như vậy, chỉ khi hành vi giữ người được thực hiện đúng pháp luật, ví dụ bắt quả tang theo Điều 111 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, và bàn giao ngay cho cơ quan có thẩm quyền, thì mới được coi là hợp pháp. Ngược lại, nếu tự ý giữ người vi phạm quá thời gian, giam giữ trái phép, hoặc đi kèm hành vi đánh đập, làm nhục, thì có thể bị xử lý hình sự theo Điều 157 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025).
2. Khi nào được phép giữ người vi phạm?
Pháp luật quy định rất rõ ràng về quyền hạn của cá nhân trong việc bắt giữ người phạm tội. Căn cứ Điều 111 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015:
“…
1. Đối với người đang thực hiện tội phạm hoặc ngay sau khi thực hiện tội phạm mà bị phát hiện hoặc bị đuổi bắt thì bất kỳ người nào cũng có quyền bắt và giải ngay người bị bắt đến cơ quan Công an, Viện kiểm sát hoặc Ủy ban nhân dân nơi gần nhất. Các cơ quan này phải lập biên bản tiếp nhận và giải ngay người bị bắt hoặc báo ngay cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền.
2. Khi bắt người phạm tội quả tang thì người nào cũng có quyền tước vũ khí, hung khí của người bị bắt.
3. Trường hợp Công an xã, phường, thị trấn, Đồn Công an phát hiện bắt giữ, tiếp nhận người phạm tội quả tang thì thu giữ, tạm giữ vũ khí, hung khí và bảo quản tài liệu, đồ vật có liên quan, lập biên bản bắt giữ người, lấy lời khai ban đầu, bảo vệ hiện trường theo quy định của pháp luật; giải ngay người bị bắt hoặc báo ngay cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền.
…”
Như vậy, việc giữ người vi phạm chỉ được phép trong trường hợp phạm tội quả tang (người đang thực hiện tội phạm hoặc vừa thực hiện xong bị phát hiện, đuổi bắt). Đồng thời, người dân chỉ được phép khống chế, tước vũ khí và ngay lập tức giao nộp cho cơ quan có thẩm quyền, tuyệt đối không tự ý giam giữ, tra khảo hay xử lý thay pháp luật, nếu không sẽ có nguy cơ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật.
3. Khung hình phạt tự ý giữ người vi phạm trái pháp luật
Nếu hành vi tự ý giữ người vi phạm vượt quá giới hạn cho phép, người thực hiện có thể bị xử lý hình sự về tội bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật theo quy định. Khung hình phạt được chia theo mức độ nghiêm trọng:
- Mức cơ bản: Phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm đối với trường hợp giữ người trái pháp luật nhưng chưa gây hậu quả nghiêm trọng.
- Mức tăng nặng: Phạt tù từ 2 năm đến 7 năm nếu có tổ chức, lợi dụng chức vụ quyền hạn, giữ nhiều người, hoặc đối với người yếu thế như phụ nữ có thai, trẻ vị thành niên, người già, người không có khả năng tự vệ.
- Mức đặc biệt nghiêm trọng: Phạt tù từ 5 năm đến 12 năm nếu hành vi dẫn đến việc người bị giữ chết, tự sát, bị tra tấn, nhục hình, hoặc gây thương tích, tổn hại sức khỏe nghiêm trọng.
Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề trong một thời gian nhất định. Điều này cho thấy pháp luật nghiêm cấm mọi hành vi lạm dụng việc “giữ người” để tự xử thay vì tuân thủ quy trình tố giác và bàn giao cho cơ quan công an.
Việc tự ý giữ người vi phạm nếu không đúng quy định pháp luật có thể khiến chính người giữ rơi vào vòng lao lý với tội danh bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật. Do đó, trong mọi tình huống, người dân cần bình tĩnh xử lý, lập tức thông báo và bàn giao cho cơ quan công an thay vì “tự xử”. Để được tư vấn và bảo vệ quyền lợi hợp pháp, việc tìm đến một luật sư hình sự giỏi là lựa chọn đúng đắn, giúp bạn hiểu rõ giới hạn pháp luật, đồng thời hạn chế tối đa những rủi ro pháp lý không đáng có.
