HIV/AIDS vẫn là căn bệnh nguy hiểm, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng của con người. Chính vì vậy, hành vi cố ý truyền HIV cho người khác bị coi là đặc biệt nghiêm trọng, xâm phạm trực tiếp quyền được bảo vệ sức khỏe và tính mạng của công dân. Nhằm ngăn chặn, răn đe và xử lý nghiêm minh, Bộ luật Hình sự đã quy định cụ thể tội danh này. Trong bài viết dưới đây, Hãng luật Anh Đào và Cộng sự sẽ cùng bạn phân tích quy định pháp luật và mức hình phạt áp dụng đối với tội cố ý truyền HIV cho người khác.
1. Khái quát về Tội cố ý truyền HIV cho người khác
Tội cố ý truyền HIV cho người khác là một trong những tội phạm đặc biệt nghiêm trọng được quy định trong Khoản 1 Điều 149 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025), quy định như sau:
“ …
Người nào cố ý truyền HIV cho người khác, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 148 của Bộ luật này, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm.
…”
Quy định này cho thấy, người phạm tội biết rõ bản thân bị nhiễm HIV nhưng vẫn cố tình thực hiện hành vi truyền bệnh cho người khác, từ đó gây nguy hiểm cho sức khỏe, tính mạng của nạn nhân và ảnh hưởng nghiêm trọng đến an toàn xã hội. Đây là căn cứ pháp lý quan trọng để cơ quan tiến hành tố tụng xử lý nghiêm minh đối với hành vi vi phạm.
2. Cấu thành cơ bản của Tội cố ý truyền HIV cho người khác
Để xác định tội cố ý truyền HIV cho người khác, pháp luật hình sự xác định cấu thành cơ bản gồm các yếu tố sau:
- Khách thể: Là quyền được bảo vệ về sức khỏe, tính mạng và an toàn thân thể của con người. Hành vi này xâm phạm trực tiếp đến quyền lợi hợp pháp của nạn nhân, gây nguy hiểm cho cộng đồng.
- Mặt khách quan: Thể hiện qua hành vi cố ý truyền HIV bằng các hình thức như quan hệ tình dục, tiêm chích, truyền máu… Hậu quả thực tế hoặc nguy cơ gây lây nhiễm HIV cho người khác là căn cứ để xác định trách nhiệm hình sự.
- Chủ thể: Là người từ đủ 16 tuổi trở lên, có năng lực trách nhiệm hình sự. Phải là người biết rõ mình nhiễm HIV nhưng vẫn thực hiện hành vi truyền bệnh cho người khác.
- Mặt chủ quan: Người phạm tội thực hiện với lỗi cố ý, mong muốn hoặc bỏ mặc hậu quả xảy ra. Đây là yếu tố quyết định việc truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 149 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025).
3. Các trường hợp phạm tội có tính chất nghiêm trọng
Theo Điều 149 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), một số hành vi cố ý truyền HIV được coi là có tính chất nghiêm trọng, dẫn đến mức hình phạt cao hơn:
- Khung tăng nặng từ 07 – 15 năm tù: Có tổ chức thực hiện hành vi; Đối với người đang thi hành công vụ hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân; Đối với người dưới 18 tuổi; Đối với từ 02 đến 05 người; Lợi dụng nghề nghiệp để truyền HIV; Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân từ 11% đến 45%.
- Khung tăng nặng từ 12 – 20 năm hoặc tù chung thân: Đối với phụ nữ mà biết là có thai; Đối với 06 người trở lên; Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân 46% trở lên; Làm nạn nhân tự sát.
Việc phân loại các trường hợp phạm tội này giúp cơ quan tố tụng áp dụng mức hình phạt phù hợp, đảm bảo răn đe và phòng ngừa chung trong xã hội.
4. Mức hình phạt đối với tội cố ý truyền HIV cho người khác
Điều 149 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025) quy định mức hình phạt chi tiết cho từng trường hợp phạm tội:
- Khung cơ bản: Người phạm tội cố ý truyền HIV cho người khác mà không thuộc các trường hợp nghiêm trọng được nêu ở khoản 2, 3. Mức phạt: 03 – 07 năm tù.
- Khung tăng nặng 1 (từ 07 – 15 năm tù): Phạm tội có tổ chức; Đối với người đang thi hành công vụ hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân; Đối với người dưới 18 tuổi; Đối với từ 02 đến 05 người; Lợi dụng nghề nghiệp; Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân từ 11% – 45%.
- Khung tăng nặng 2 (từ 12 – 20 năm hoặc tù chung thân): Đối với phụ nữ mà biết là có thai; Đối với 06 người trở lên; Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân 46% trở lên; Làm nạn nhân tự sát.
- Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 – 05 năm. Việc phân loại mức hình phạt theo tính chất và hậu quả giúp pháp luật răn đe và phòng ngừa chung, đồng thời đảm bảo quyền lợi hợp pháp của nạn nhân.
Hãng luật Anh Đào và Cộng sự khuyến nghị: nếu bạn hoặc người thân liên quan đến vụ án này, cần tư vấn luật sư giỏi hình sự để đảm bảo quyền lợi được bảo vệ tối đa, đặc biệt trong các vụ án có mức hình phạt cao và tình tiết phức tạp.
Hành vi cố ý truyền HIV cho người khác là một trong những tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, xâm phạm trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng và quyền lợi hợp pháp của người khác. Điều 149 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025) đã quy định mức hình phạt cụ thể từ 3 năm tù cho đến tù chung thân, tùy theo tính chất, số lượng nạn nhân và hậu quả xảy ra.
Để đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho các bên liên quan, đặc biệt là trong các vụ án có tính chất phức tạp hoặc mức hình phạt cao, việc tìm đến luật sư giỏi hình sự là hết sức cần thiết. Hãng luật Anh Đào và Cộng sự với đội ngũ luật sư dày dạn kinh nghiệm sẽ tư vấn, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, đồng thời đưa ra các luận cứ pháp lý vững chắc trong quá trình tố tụng.
Nhìn chung, việc hiểu rõ quy định pháp luật, nắm chắc mức hình phạt và quyền lợi của bản thân sẽ giúp mỗi người chủ động phòng ngừa rủi ro pháp lý, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về việc tuân thủ pháp luật và phòng chống HIV/AIDS.
