Trong quá trình giải quyết một vụ án hành chính, không ít tình huống bất ngờ xảy ra như: người khởi kiện đột ngột qua đời, cơ quan hoặc tổ chức khởi kiện bị giải thể, sáp nhập hoặc chia tách. Nhiều người lo ngại rằng những biến cố này sẽ khiến vụ án bị đình chỉ hoặc phải khởi kiện lại từ đầu. Nhưng liệu điều đó có đúng theo quy định của pháp luật?
Thực tế, Luật Tố tụng hành chính không để những vụ việc quan trọng bị “chìm xuồng” một cách dễ dàng chỉ vì thay đổi về nhân thân hoặc pháp nhân. Thay vào đó, luật quy định rất rõ về cơ chế kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng. Đây là quy định quan trọng nhưng lại ít được người dân nắm rõ – và là lý do bạn nên tham khảo ý kiến của một luật sư chuyên hành chính khi vụ án rơi vào tình huống này.
Trong bài viết dưới đây, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu cụ thể: Khi nào vụ án bị đình chỉ? Khi nào được tiếp tục? Ai sẽ là người tham gia tố tụng thay thế? và những lưu ý không thể bỏ qua để bảo vệ quyền lợi hợp pháp khi có thay đổi người tham gia tố tụng.
1. Căn cứ pháp lý về việc kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng hành chính
Pháp luật không chỉ quan tâm đến quyền và nghĩa vụ của các bên đương sự tại thời điểm khởi kiện, mà còn dự liệu cả những trường hợp có sự thay đổi chủ thể tham gia tố tụng. Đây là cơ sở để áp dụng nguyên tắc kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng hành chính, đảm bảo tính liên tục, khách quan và công bằng trong quá trình xét xử.
Căn cứ pháp lý quan trọng nhất quy định vấn đề này là Điều 59 Luật Tố tụng hành chính năm 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025):
- Trường hợp người khởi kiện là cá nhân đã chết mà quyền, nghĩa vụ của họ được thừa kế thì người thừa kế được tham gia tố tụng (Khoản 1).
- Trường hợp cơ quan, tổ chức khởi kiện bị giải thể, sáp nhập, chia tách, thì cơ quan, tổ chức kế thừa quyền, nghĩa vụ pháp lý sẽ tiếp tục tham gia tố tụng (Khoản 2).
- Tương tự, đối với người bị kiện là cá nhân có thẩm quyền hoặc cơ quan, tổ chức bị giải thể, thì người kế nhiệm hoặc cơ quan cấp trên sẽ thực hiện quyền và nghĩa vụ tố tụng còn lại (Khoản 3 và 4).
Đặc biệt, Khoản 6 Điều 59 cũng khẳng định:
“Việc kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng có thể được Tòa án chấp nhận ở bất cứ giai đoạn nào trong quá trình giải quyết vụ án hành chính.”
Điều này có nghĩa là, dù sự thay đổi xảy ra trước khi xét xử hay ngay trong phiên tòa, thì vụ án vẫn được tiếp tục nếu có người kế thừa hợp pháp. Đây là quy định mang tính nhân đạo và thực tiễn, nhằm tránh việc đình chỉ hoặc kéo dài vụ án một cách không cần thiết.
2. Các trường hợp cụ thể kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng hành chính
Theo quy định tại Điều 59 Luật Tố tụng hành chính 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), việc kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng hành chính được chia thành nhiều trường hợp cụ thể, nhằm bảo đảm tính kế thừa và không làm gián đoạn quá trình giải quyết vụ án. Dưới đây là các tình huống điển hình:
a) Người khởi kiện là cá nhân đã chết
Nếu người khởi kiện qua đời trong quá trình giải quyết vụ án nhưng quyền và nghĩa vụ liên quan đến yêu cầu khởi kiện có thể được thừa kế (ví dụ: khiếu kiện quyết định thu hồi đất, tranh chấp quyền sử dụng đất…), thì người thừa kế hợp pháp sẽ được Tòa án chấp nhận tham gia tố tụng để tiếp tục vụ án.
Giả sử: Ông A khởi kiện UBND huyện vì cho rằng quyết định thu hồi đất của gia đình ông là trái pháp luật. Trong quá trình giải quyết, ông A mất. Các con ông A là người thừa kế theo pháp luật được tham gia tố tụng để tiếp tục bảo vệ quyền lợi của gia đình.
b) Người khởi kiện là cơ quan, tổ chức bị giải thể, sáp nhập, chia tách
Trường hợp cơ quan, tổ chức khởi kiện không còn tồn tại (do hợp nhất, chia tách, giải thể…), thì đơn vị kế thừa quyền và nghĩa vụ pháp lý sẽ được tham gia tố tụng tiếp tục vụ án.
Tình huống minh họa: Công ty X khởi kiện quyết định xử phạt hành chính của UBND tỉnh. Sau đó, công ty X sáp nhập vào công ty Y. Lúc này, công ty Y sẽ là người kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng, tiếp tục tham gia vụ án.
c) Người bị kiện là cá nhân có thẩm quyền nhưng sau đó chuyển công tác, nghỉ hưu hoặc mất
Trong trường hợp này, người tiếp nhận chức vụ, hoặc người đứng đầu mới của cơ quan đó sẽ là người kế thừa tư cách bị kiện.
Trường hợp giả định: Chủ tịch UBND xã bị kiện vì ban hành quyết định hành chính sai quy định. Trước ngày xét xử, người này nghỉ hưu và có người kế nhiệm. Khi đó, người kế nhiệm sẽ thực hiện quyền và nghĩa vụ tố tụng của người bị kiện.
d) Người bị kiện là cơ quan, tổ chức bị hợp nhất, sáp nhập, chia tách hoặc giải thể
Tương tự như bên khởi kiện, nếu bên bị kiện là cơ quan, tổ chức bị giải thể hoặc chia tách, thì cơ quan kế thừa hoặc cơ quan cấp trên sẽ tiếp tục tham gia tố tụng để giải quyết vụ án.
Ví dụ: UBND huyện A bị kiện, sau đó huyện A được chia thành hai đơn vị hành chính mới. Lúc này, UBND cấp huyện mới hoặc UBND cấp tỉnh sẽ được chỉ định tiếp tục tham gia tố tụng.
e) Trường hợp điều chỉnh địa giới hành chính
Khi địa giới hành chính thay đổi, quyết định hành chính liên quan đến khu vực đã chuyển giao vẫn phải được giải quyết tại Tòa án theo đúng địa bàn ban đầu, nhưng các cơ quan tiếp nhận quản lý mới phải tham gia tố tụng với tư cách người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Trong thực tiễn, nhiều vụ án hành chính gặp vướng mắc vì không xác định đúng người kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng, dẫn đến chậm trễ hoặc thậm chí bị đình chỉ. Do đó, để tránh sai sót, bạn nên nhờ luật sư chuyên hành chính hỗ trợ soát xét hồ sơ, xác định đúng chủ thể tham gia tố tụng và thực hiện thủ tục thay đổi tư cách đương sự theo quy định.
3. Vụ án hành chính có bị đình chỉ nếu không có người kế thừa tố tụng không?
Theo quy định của pháp luật tố tụng hành chính, không phải mọi trường hợp người khởi kiện chết hoặc cơ quan, tổ chức bị giải thể đều khiến vụ án hành chính bị đình chỉ. Việc có hay không người kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng là yếu tố quyết định trực tiếp đến khả năng tiếp tục xét xử vụ án.
3.1 Khi nào vụ án không bị đình chỉ?
Căn cứ Điều 59 Luật Tố tụng hành chính 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), nếu người khởi kiện qua đời, nhưng quyền, nghĩa vụ khởi kiện có thể được thừa kế, thì:
- Người thừa kế là cá nhân (con, vợ/chồng, người thừa kế theo pháp luật hoặc di chúc);
- Hoặc cơ quan, tổ chức kế thừa (trong trường hợp tổ chức, doanh nghiệp bị chia tách, hợp nhất…);
Những chủ thể này sẽ được Tòa án chấp nhận tham gia tiếp với tư cách người kế thừa tố tụng, vụ án tiếp tục giải quyết bình thường.
Tình huống: Một công dân khởi kiện quyết định xử phạt hành chính trái luật. Sau khi Tòa án thụ lý, người này qua đời. Con ruột của họ đồng ý kế thừa quyền khởi kiện và có giấy khai nhận di sản hợp pháp. Tòa án sẽ cho phép con của người khởi kiện tiếp tục tham gia tố tụng và vụ án không bị đình chỉ.
3.2 Khi nào vụ án bị đình chỉ?
Nếu không có ai kế thừa hợp pháp hoặc không ai tự nguyện tiếp tục tham gia tố tụng, Tòa án sẽ căn cứ vào Điểm a Khoản 1 Điều 143 của Luật Tố tụng hành chính 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025) để ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án.
“Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án trong các trường hợp sau đây:
a) Người khởi kiện là cá nhân đã chết mà quyền, nghĩa vụ của họ không được thừa kế; cơ quan, tổ chức đã giải thể hoặc tuyên bố phá sản mà không có cơ quan, tổ chức, cá nhân kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng;”
Lưu ý: Khi vụ án bị đình chỉ, đương sự mất quyền yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp đã khởi kiện, và sẽ không có bản án nào được tuyên, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi hợp pháp đáng lẽ được bảo vệ.
Lời khuyên từ luật sư chuyên hành chính: Để bảo đảm vụ án hành chính không bị đình chỉ vì lý do thiếu người kế thừa, bạn nên:
- Xác định rõ quyền, nghĩa vụ có thể kế thừa theo luật dân sự;
- Chuẩn bị giấy tờ chứng minh quan hệ thừa kế hợp pháp;
- Làm đơn đề nghị tham gia tố tụng và gửi cho Tòa án kịp thời;
- Trường hợp là tổ chức bị chia tách, hợp nhất – cần có quyết định hành chính thể hiện sự kế thừa quyền và nghĩa vụ pháp lý.
Một luật sư chuyên hành chính có thể hỗ trợ bạn nhanh chóng hoàn thiện các thủ tục tố tụng, đặc biệt là khi bạn không rành về pháp luật hoặc hồ sơ phức tạp.
4. Luật sư có thể giúp gì trong việc bảo đảm quyền tố tụng khi có sự thay đổi người tham gia?
Trong vụ án hành chính, khi người khởi kiện qua đời hoặc cơ quan/tổ chức bị giải thể, việc xác định người kế thừa tố tụng là một thủ tục pháp lý quan trọng, đòi hỏi hiểu biết chuyên sâu về cả luật hành chính và luật dân sự. Nếu không thực hiện đúng, vụ án có thể bị đình chỉ, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của các bên.
Đây là lúc luật sư chuyên hành chính phát huy vai trò hỗ trợ pháp lý thiết yếu.
Những việc luật sư chuyên hành chính có thể hỗ trợ:
- Xác định người kế thừa hợp pháp: Luật sư giúp xác định ai là người có quyền, nghĩa vụ tiếp tục tham gia tố tụng theo quy định tại Điều 59 Luật Tố tụng hành chính 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025) và các điều khoản tương ứng trong Bộ luật Dân sự.
- Soạn thảo hồ sơ, văn bản tham gia tố tụng: Chuẩn bị đơn xin kế thừa tố tụng, giấy tờ chứng minh tư cách thừa kế, hoặc quyết định pháp lý chứng minh thẩm quyền kế thừa trong trường hợp tổ chức bị sáp nhập, chia tách.
- Làm việc với Tòa án và các bên liên quan: Luật sư thay mặt thân chủ liên hệ với Tòa án, đề xuất người kế thừa quyền tố tụng, đảm bảo không bị đình chỉ vụ án do thiếu thủ tục hoặc sai quy trình.
- Tư vấn chiến lược bảo vệ quyền lợi: Trong nhiều vụ việc phức tạp, luật sư còn hỗ trợ xác định giá trị pháp lý của yêu cầu khởi kiện được kế thừa, đưa ra chiến lược pháp lý phù hợp để bảo vệ quyền lợi lâu dài.
Ví dụ thực tế: Một doanh nghiệp bị xử phạt hành chính do xây dựng không phép. Sau khi khởi kiện UBND quận, doanh nghiệp này bị giải thể. Nhờ có luật sư chuyên hành chính tư vấn, doanh nghiệp kế thừa sau chia tách đã nộp đơn xin tiếp tục tố tụng. Nhờ đó, vụ án không bị đình chỉ và Tòa tuyên hủy quyết định xử phạt vì sai trình tự.
Việc có sự thay đổi người tham gia tố tụng hành chính không làm vụ án chấm dứt nếu có người kế thừa hợp pháp. Tuy nhiên, để bảo đảm đúng quy định và không bỏ lỡ quyền lợi, đương sự nên nhờ sự hỗ trợ của luật sư chuyên hành chính – người am hiểu quy trình, hồ sơ và có thể giúp xử lý những tình huống phức tạp, tránh rủi ro không đáng có trong quá trình xét xử.
Như vậy, việc người khởi kiện qua đời hoặc cơ quan bị giải thể không đồng nghĩa với việc vụ án hành chính sẽ bị đình chỉ. Pháp luật tố tụng hành chính đã có quy định cụ thể về việc kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng, giúp đảm bảo rằng quyền lợi hợp pháp của đương sự không bị gián đoạn. Tuy nhiên, để đảm bảo đúng thủ tục, tránh bị đình chỉ oan uổng hoặc mất quyền lợi, vai trò của luật sư chuyên hành chính là vô cùng quan trọng. Họ không chỉ tư vấn, soạn thảo hồ sơ mà còn giúp kết nối, làm việc hiệu quả với Tòa án trong suốt quá trình tố tụng.
HÃNG LUẬT ANH ĐÀO VÀ CỘNG SỰ
📞 Hotline/Zalo: 0932 049 492
📧 Email: gvndtb1992@gmail.com
🏢 Địa chỉ: 18B Nam Quốc Cang, phường Bến Thành, TP. Hồ Chí Minh
