Việc áp dụng hình phạt tử hình là một vấn đề gây tranh cãi trên toàn thế giới, liên quan đến nhiều khía cạnh như quyền con người, tính hiệu quả răn đe, và nguy cơ sai sót tư pháp. Việt Nam, với Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2025 (Luật số 86/2025/QH15), đã có những điều chỉnh quan trọng trong chính sách hình sự liên quan đến án tử hình. Bài viết này sẽ so sánh chính sách này với các quốc gia khác trên thế giới, tập trung vào số lượng tội danh áp dụng án tử hình, các điều kiện áp dụng, và xu hướng chung của thế giới.
1. Tình hình chung trên thế giới
Xu hướng giảm: Theo Tổ chức Ân xá Quốc tế (Amnesty International), hơn hai phần ba các quốc gia trên thế giới đã bãi bỏ án tử hình trên thực tế hoặc theo luật. Tính đến năm 2024, hơn 140 quốc gia đã bãi bỏ án tử hình trong luật hoặc trên thực tế.
Các quốc gia áp dụng nhiều: Một số quốc gia vẫn duy trì và áp dụng án tử hình với số lượng lớn, chủ yếu ở khu vực Trung Đông, Châu Á và Châu Phi.
Các khu vực khác nhau:
Châu Âu: Hầu hết các quốc gia đã bãi bỏ hoàn toàn án tử hình.
Châu Mỹ: Nhiều quốc gia đã bãi bỏ hoặc không áp dụng án tử hình trong nhiều năm. Hoa Kỳ là một ngoại lệ, nhưng số lượng các bang áp dụng án tử hình đang giảm dần.
Châu Á: Tình hình phức tạp, một số nước (như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore) vẫn duy trì án tử hình, trong khi nhiều nước khác đã bãi bỏ hoặc hạn chế áp dụng.
Châu Phi: Các quốc gia có quan điểm khác nhau, một số nước vẫn áp dụng án tử hình, trong khi nhiều nước khác đã bãi bỏ hoặc đang xem xét lại chính sách.
2. Chính sách hình sự của Việt Nam về án tử hình
Giảm số lượng tội danh:Luật số 86/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ Luật Hình sự 2015 đã bỏ hình phạt tử hình đối với 08 tội danh, bao gồm:
Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109).
Tội phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của nướcCộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Điều 114).
Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (Điều 194).
Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421).
Tội gián điệp (Điều 110).
Tội vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 250).
Tội tham ô tài sản (Điều 353).
Tội nhận hối lộ (Điều 354).
Điều kiện không thi hành: Khoản 1 Điều 1 Luật số 86/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung khoản 3 Điều 40 Bộ luật hình sự 2015 về việc không thi hành án tử hình đối với:
Phụ nữ có thai hoặc phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi.
Người đủ 75 tuổi trở lên.
Người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối.
Quy định chuyển tiếp: Luật cũng quy định về việc chuyển đổi hình phạt tử hình thành tù chung thân đối với các trường hợp đã tuyên án trước ngày 01/7/2025 nhưng chưa thi hành án.
3. So sánh với các quốc gia khác
Số lượng tội danh: So với nhiều quốc gia vẫn duy trì án tử hình, Việt Nam đã giảm đáng kể số lượng tội danh áp dụng hình phạt này. Tuy nhiên, số lượng tội danh còn lại vẫn nhiều hơn so với các nước châu Âu hoặc các nước đã bãi bỏ án tử hình.
Các loại tội phạm: Việt Nam vẫn áp dụng án tử hình đối với một số tội phạm về ma túy, giết người, và các tội xâm phạm an ninh quốc gia. Trong khi đó, nhiều nước đã bãi bỏ án tử hình đối với các tội phạm kinh tế hoặc các tội không gây chết người.
Điều kiện áp dụng: Các điều kiện không thi hành án tử hình của Việt Nam (phụ nữ có thai, người trên 75 tuổi, bệnh nan y) tương đồng với nhiều quốc gia khác trên thế giới.
Minh bạch: Việc công khai thông tin về các vụ án tử hình ở Việt Nam còn hạn chế so với một số quốc gia khác, gây khó khăn cho việc đánh giá chính sách và thực tiễn áp dụng.
4. Đánh giá và xu hướng
Bước tiến tích cực: Việc giảm số lượng tội danh áp dụng án tử hình là một bước tiến quan trọng, thể hiện sự thay đổi trong chính sách hình sự của Việt Nam theo hướng nhân đạo hơn.
Cần tiếp tục hoàn thiện: Việt Nam có thể tiếp tục xem xét giảm số lượng tội danh áp dụng án tử hình, đặc biệt là đối với các tội phạm kinh tế hoặc các tội không gây chết người.
Tăng cường minh bạch: Cần tăng cường công khai thông tin về các vụ án tử hình để đảm bảo tính minh bạch và khách quan trong quá trình tố tụng.
Nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế: Việt Nam có thể tham khảo kinh nghiệm của các quốc gia khác về việc bãi bỏ án tử hình hoặc áp dụng các hình phạt thay thế để đảm bảo tính hiệu quả và công bằng của hệ thống pháp luật.
Kết luận 🎯
Chính sách hình sự của Việt Nam về án tử hình đang có những thay đổi tích cực, thể hiện sự hội nhập với xu hướng chung của thế giới. Tuy nhiên, cần tiếp tục hoàn thiện chính sách và thực tiễn áp dụng để đảm bảo tính nhân đạo, hiệu quả và công bằng của hệ thống pháp luật hình sự.
Trên đây là những chia sẻ về quy định pháp luật về việc so sánh chính sách hình sự của Việt Nam với các quốc gia khác về việc áp dụng hình phạt tử hình, nếu các bạn muốn hiểu sâu hơn về vấn đề này hoặc các vấn đề khác có liên quan, xin vui lòng liên hệ với chúng tôi để được luật sư chuyên về hình sự Trần Trọng Hòa tư vấn chuyên sâu hơn. Xin chân thành cảm ơn!
CÔNG TY TNHH HÃNG LUẬT ANH ĐÀO VÀ CỘNG SỰ
Hotline: 0932.049.492
Email: gvndtb1992@gmail.com
