Vô tình làm lây lan dịch bệnh – bạn có thể bị đi tù! Ít ai biết rằng, những hành vi tưởng chừng đơn giản như không khai báo y tế, trốn cách ly hoặc vận chuyển hàng hóa từ vùng dịch đều có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Việc nắm rõ quy định pháp luật và khung hình phạt liên quan giúp mỗi cá nhân chủ động phòng tránh rủi ro, bảo vệ bản thân và cộng đồng.
1. Căn cứ pháp lý về tội làm lây lan dịch bệnh
Hành vi làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người được quy định rõ trong Điều 240 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025). Đây là căn cứ pháp lý quan trọng để xử lý những cá nhân, tổ chức cố ý hoặc vô ý gây ra hậu quả nghiêm trọng cho cộng đồng.
“…
Điều 240. Tội làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người, thì bị phạt tiền từ 000.000 đồng đến 400.000.000 đồnghoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
a) Đưa ra hoặc cho phép đưa ra khỏi vùng có dịch bệnh động vật, thực vật, sản phẩm động vật, thực vật hoặc vật phẩm khác có khả năng lây truyền dịch bệnh nguy hiểm cho người, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác;
b) Đưa vào hoặc cho phép đưa vào lãnh thổ Việt Nam động vật, thực vật hoặc sản phẩm động vật, thực vật bị nhiễm bệnh hoặc mang mầm bệnh nguy hiểm có khả năng lây truyền cho người;
c) Hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:
a) Dẫn đến phải công bố dịch thuộc thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh hoặc Bộ trưởng Bộ Y tế;
b) Làm chết người.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 12 năm:
a) Dẫn đến phải công bố dịch thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ;
b) Làm chết 02 người trở lên.
4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghềhoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
…”
Như vậy, Bộ luật Hình sự quy định rất nghiêm khắc đối với hành vi làm lây lan dịch bệnh, kể cả khi người vi phạm không trực tiếp gây hậu quả chết người. Việc hiểu rõ căn cứ pháp lý này là nền tảng để cá nhân, tổ chức nhận thức đúng về trách nhiệm pháp lý của mình.
2. Hành vi nào bị coi là làm lây lan dịch bệnh
Theo quy định Bộ luật Hình sự, không chỉ những người trực tiếp gây bệnh cho người khác mà bất kỳ ai có hành vi làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người đều có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Hành vi “làm lây lan dịch bệnh” được hiểu là mọi hành động vi phạm quy định về phòng, chống dịch, khiến mầm bệnh phát tán ra cộng đồng, gây nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng con người.
Cụ thể, các hành vi thường gặp có thể bị coi là làm lây lan dịch bệnh gồm:
- Biết mình mắc bệnh truyền nhiễm nhưng vẫn tiếp xúc, ra ngoài, di chuyển đến nơi công cộng, làm lây bệnh cho người khác;
- Không tuân thủ quy định cách ly, kiểm dịch y tế, trốn khỏi khu phong tỏa hoặc khu điều trị;
- Che giấu, không khai báo hoặc khai báo gian dối tình trạng bệnh, lịch sử tiếp xúc, di chuyển, gây khó khăn cho cơ quan y tế trong việc khoanh vùng, dập dịch (như là kiểm soát, ngăn chặn, chấm dứt sự lây lan của dịch bệnh);
- Đưa hàng hóa, động vật, thực vật, sản phẩm có nguy cơ lây bệnh ra khỏi vùng có dịch trái quy định;
- Tổ chức, tiếp tay hoặc cho phép người khác vi phạm quy định phòng, chống dịch, dẫn đến hậu quả lây lan bệnh ra cộng đồng.
Những hành vi trên dù được thực hiện vô ý hay cố ý, nếu gây hậu quả làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người, đều có thể bị xử lý hình sự theo Điều 240 Bộ luật Hình sự. Vì vậy, việc nhận thức đúng và tuân thủ quy định phòng, chống dịch là yếu tố quan trọng để mỗi cá nhân tự bảo vệ mình và tránh rủi ro pháp lý.
3. Mức xử lý hình sự đối với hành vi làm lây lan dịch bệnh
Pháp luật quy định rất nghiêm khắc đối với hành vi làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người, coi đây là tội phạm xâm phạm an toàn công cộng và sức khỏe cộng đồng. Theo Điều 240 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025) người phạm tội có thể bị phạt tiền hoặc phạt tù lên đến 12 năm, tùy mức độ hậu quả gây ra.
Cụ thể:
- Khung 1: Người thực hiện hành vi làm lây lan dịch bệnh nhưng chưa gây hậu quả nghiêm trọng sẽ bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 400.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
- Khung 2: Nếu hành vi này dẫn đến phải công bố dịch thuộc thẩm quyền của Chủ tịch UBND cấp tỉnh hoặc Bộ trưởng Bộ Y tế, hoặc làm chết người, thì người phạm tội bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm.
- Khung 3: Trong trường hợp nghiêm trọng nhất, nếu hành vi dẫn đến phải công bố dịch ở cấp Thủ tướng Chính phủ hoặc làm chết từ 02 người trở lên, hình phạt có thể lên đến 12 năm tù giam.
- Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt bổ sung từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm hành nghề, hoặc cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định trong thời hạn từ 01 đến 05 năm.
Theo chia sẽ luật sư hình sự trong thực tiễn xét xử, tòa án thường xem xét mức độ lỗi, hậu quả thực tế và thái độ khắc phục của bị cáo để quyết định hình phạt. Tuy nhiên, dù là hành vi vô ý hay cố ý, việc làm lây lan dịch bệnh đều thể hiện sự coi thường pháp luật và tính mạng cộng đồng, do đó người vi phạm sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự tương xứng.
