Đánh bắt cá bằng điện hay sử dụng chất nổ, hóa chất để khai thác thủy sản không chỉ gây hại môi trường mà còn có thể khiến người thực hiện bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản. Hành vi này tiềm ẩn hậu quả nghiêm trọng và có thể bị phạt tù đến 10 năm theo quy định của pháp luật.
1. Căn cứ pháp lý về hành vi dùng điện, chất nổ, hóa chất để đánh bắt cá
Hành vi dùng điện, chất nổ, hóa chất hoặc phương tiện bị cấm để đánh bắt cá là một trong những vi phạm nghiêm trọng được quy định rõ tại Điều 242 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025) về Tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản.
Cụ thể, Điều 242 Bộ luật Hình sự nêu rõ:
“…
Điều 242. Tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản
1. Người nào vi phạm quy định về bảo vệ nguồn lợi thủy sản thuộc một trong các trường hợp sau đây, gây thiệt hại nguồn lợi thủy sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng hoặc thủy sản thu được trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 600.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Sử dụng chất độc, chất nổ, hóa chất, dòng điện hoặc phương tiện, ngư cụ bị cấm để khai thác thủy sản hoặc làm hủy hoại nguồn lợi thủy sản;
b) Khai thác thủy sản trong khu vực cấm hoặc trong khu vực cấm có thời hạn;
c) Khai thác loài thủy sản bị cấm khai thác, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 244 của Bộ luật này;
d) Phá hoại nơi cư ngụ của loài thủy sản thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ;
đ) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61 % trở lên;
e) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;
g) Vi phạm quy định khác của pháp luật về bảo vệ nguồn lợi thủy sản.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 600.000.000 đồng đến 2.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 03 năm đến 05 năm:
a) Gây thiệt hại nguồn lợi thủy sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng hoặc thủy sản thu được trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
b) Làm chết người;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:
a) Gây thiệt hại nguồn lợi thủy sản 1.500.000.000 đồng trở lên hoặc thủy sản thu được trị giá 500.000.000 đồng trở lên;
b) Làm chết 02 người trở lên;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên.
4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 40.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
5. Pháp nhân thương mại phạm tội quy định tại Điều này, thì bị phạt như sau:
a) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, thì bị phạt tiền từ 600.000.000 đồng đến 2.000.000.000 đồng;
b) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này, thì bị phạt tiền từ 2.000.000.000 đồng đến 6.000.000.000 đồng;
c) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều này, thì bị phạt tiền từ 6.000.000.000 đồng đến 10.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 06 tháng đến 03 năm;
d) Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 400.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định từ 01 năm đến 03 năm hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.
…”
Như vậy, theo quy định trên, việc dùng điện, thuốc nổ hoặc hóa chất để đánh bắt cá không chỉ bị coi là hành vi vi phạm hành chính, mà khi gây hậu quả nghiêm trọng hoặc tái phạm, sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm, hoặc phạt tiền từ 100 triệu đồng đến 600 triệu đồng.
Quy định này thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật nhằm bảo vệ nguồn lợi thủy sản, duy trì cân bằng sinh thái, và ngăn chặn hành vi khai thác tận diệt đang ngày càng phổ biến ở nhiều địa phương.
2. Vì sao hành vi dùng điện, chất nổ, hóa chất để đánh bắt cá bị xử lý hình sự
Hành vi dùng điện, chất nổ hoặc hóa chất để đánh bắt cá là một trong những hành vi bị lên án mạnh mẽ bởi mức độ tàn phá nghiêm trọng đối với môi trường sinh thái và nguồn lợi thủy sản. Các hình thức khai thác này không chỉ giết chết toàn bộ cá trong khu vực đánh bắt, mà còn hủy hoại hệ sinh thái dưới nước, khiến tôm, cua, cá con và sinh vật phù du không thể phục hồi.
Không chỉ dừng lại ở hậu quả môi trường, việc đánh bắt cá bằng điện hoặc thuốc nổ còn đe dọa an toàn tính mạng con người, do rủi ro nổ, điện giật hoặc ô nhiễm hóa chất độc hại. Nhiều vụ tai nạn thương tâm đã xảy ra chỉ vì người dân thiếu hiểu biết pháp luật hoặc ham lợi trước mắt.
Đây là lý do vì sao pháp luật không chỉ xử phạt hành chính mà còn truy cứu trách nhiệm hình sự đối với những cá nhân, tổ chức cố tình thực hiện hành vi này. Việc xử lý nghiêm minh không chỉ nhằm răn đe, mà còn bảo vệ bền vững nguồn lợi thủy sản quốc gia, đảm bảo sinh kế lâu dài cho cộng đồng ngư dân và giữ gìn môi trường sống trong lành cho thế hệ sau.
3. Mức xử lý hình sự đối với hành vi đánh bắt cá bằng điện, chất nổ, hóa chất
Theo Điều 242 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), người có hành vi dùng điện, chất nổ, hóa chất hoặc phương tiện, ngư cụ bị cấm để đánh bắt cá hoặc làm hủy hoại nguồn lợi thủy sản có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với nhiều cấp độ khác nhau, tùy theo mức độ thiệt hại gây ra.
- Khung 1: Nếu hành vi gây thiệt hại nguồn lợi thủy sản từ 100 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng, hoặc thủy sản thu được trị giá từ 50 triệu đồng đến dưới 200 triệu đồng, hoặc đã bị xử phạt hành chính mà còn tái phạm, thì bị phạt tiền từ 100 triệu đến 600 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.
- Khung 2: Nếu gây thiệt hại lớn hơn, từ 500 triệu đến dưới 1,5 tỷ đồng, hoặc gây hậu quả nghiêm trọng như làm chết người, thì mức phạt có thể từ 3 năm đến 5 năm tù.
- Khung 3: Trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, gây thiệt hại từ 1,5 tỷ đồng trở lên hoặc làm chết từ 2 người trở lên, người phạm tội có thể bị phạt tù từ 5 năm đến 10 năm.
Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt bổ sung từ 40 triệu đến 200 triệu đồng, cấm hành nghề hoặc cấm đảm nhiệm chức vụ từ 1 đến 5 năm.
Đối với pháp nhân thương mại, nếu có hành vi tổ chức hoặc chỉ đạo đánh bắt cá bằng điện, chất nổ, hóa chất, mức phạt có thể lên tới 10 tỷ đồng hoặc bị đình chỉ hoạt động đến 3 năm.
Theo Luật sư hình sự. quy định này thể hiện quan điểm nhất quán của pháp luật Việt Nam trong việc bảo vệ nghiêm ngặt nguồn lợi thủy sản, đồng thời răn đe mạnh mẽ các hành vi khai thác trái phép gây tổn hại đến môi trường sinh thái và an toàn xã hội.
