Trong thời đại mà quyền lợi người lao động ngày càng được đặt lên hàng đầu, việc nắm rõ các chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định trở thành yếu tố sống còn để mỗi cá nhân chủ động bảo vệ bản thân và gia đình trước những rủi ro không mong muốn trong cuộc sống. Với vai trò là một trong những trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, bảo hiểm xã hội (BHXH) không chỉ giúp người lao động (NLĐ) an tâm cống hiến, mà còn là công cụ để Nhà nước điều tiết và ổn định xã hội một cách bền vững.
Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy không ít người vẫn còn lúng túng khi tìm hiểu và áp dụng các quy định pháp luật về BHXH – từ việc xác định điều kiện hưởng, cách tính mức trợ cấp cho đến việc chuẩn bị hồ sơ và xử lý các tình huống phát sinh. Nhằm giúp người lao động và doanh nghiệp có cái nhìn sâu sắc, chính xác và thực tiễn hơn, Hãng Luật Anh Đào và Cộng sự, với đội ngũ luật sư giỏi về lĩnh vực lao động, xin gửi đến bạn đọc bài viết tổng hợp và phân tích chi tiết các nội dung trọng tâm về các chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định
Các chế độ bảo hiểm xã hội.
1. Chế độ ốm đau 🤒
Chế độ ốm đau là một trong các chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định đóng vai trò quan trọng, giúp người lao động có thể nghỉ ngơi, điều trị khi mắc bệnh hoặc chăm sóc con ốm mà vẫn đảm bảo thu nhập tối thiểu.
Đối tượng và điều kiện hưởng: Theo Điều 42 Luật BHXH 2024, chế độ ốm đau áp dụng cho NLĐ tham gia BHXH bắt buộc theo quy định tại các điểm a, b, c, d, i, k, l, m và n khoản 1 và khoản 2 Điều 2, khi đáp ứng một trong các điều kiện sau:
- Điều trị bệnh mà không phải bệnh nghề nghiệp;
- Điều trị khi bị tai nạn mà không phải là tai nạn lao động;
- Điều trị khi bị tai nạn khi đi từ nơi ở đến nơi làm việc hoặc từ nơi làm việc về nơi ở theo tuyến đường và thời gian hợp lý theo quy định của pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động;
- Điều trị, phục hồi chức năng lao động khi thương tật, bệnh tật tái phát do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hoặc do bị tai nạn quy định tại điểm c khoản này;
- Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người theo quy định của pháp luật;
- Chăm sóc con dưới 07 tuổi bị ốm đau.
Thời gian hưởng: Điều 43 Luật BHXH 2024 quy định thời gian tối đa hưởng chế độ ốm đau trong một năm, tính theo ngày làm việc, không kể ngày nghỉ lễ, tết, ngày nghỉ hằng tuần, phụ thuộc vào số năm đóng BHXH và điều kiện làm việc.
Mức hưởng: Mức hưởng trợ cấp ốm đau đượcquy định tại Điều 45 Luật BHXH 2024, tính theo tháng và dựa trên tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của tháng gần nhất trước khi nghỉ việc, với tỷ lệ hưởng khác nhau tùy theo thời gian đóng BHXH.
Dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau ốm đau: NLĐ đã nghỉ ốm đau từ đủ 30 ngày trở lên trong năm, nếu sức khỏe chưa phục hồi, được nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe tối đa 10 ngày trong năm (Điều 46 Luật BHXH 2024), với mức hưởng bằng 30% mức tham chiếu.
Hồ sơ đề nghị hưởng trợ cấp ốm đau: NLĐ cần chuẩn bị hồ sơ theo quy định tại Điều 47 Luật BHXH 2024, bao gồm giấy ra viện; Bản tóm tắt hồ sơ bệnh án hoặc giấy tờ khác chứng minh quá trình điều trị nội trú. Trong quá trình chuẩn bị hồ sơ, nếu có bất kỳ vướng mắc nào, bạn có thể tìm đến luật sư tư vấn về lĩnh vực lao động của chúng tôi để được hướng dẫn chi tiết.
Giải quyết hưởng trợ cấp ốm đau: Điều 48 và 49 Luật BHXH 2024 quy định về trình tự giải quyết hưởng trợ cấp ốm đau, trong đó NLĐ có trách nhiệm nộp hồ sơ cho người sử dụng lao động (NSDLĐ), NSDLĐ lập danh sách và nộp cho cơ quan BHXH để giải quyết.
Như vậy, chế độ ốm đau không chỉ là sự hỗ trợ kịp thời cho người lao động khi gặp khó khăn về sức khỏe, mà còn là một phần quan trọng trong các chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định, góp phần bảo đảm an sinh, giúp người lao động yên tâm làm việc và gắn bó lâu dài với doanh nghiệp.
2. Chế độ thai sản 🤰
Trong hệ thống các chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định, chế độ thai sản thể hiện tính nhân văn sâu sắc, đặc biệt là với lao động nữ. Chế độ này hỗ trợ người lao động khi mang thai, sinh con, nhận nuôi con nuôi, hoặc sử dụng các biện pháp tránh thai theo quy định.
Đối tượng và điều kiện hưởng: Điều 50 Luật BHXH 2024 quy định chế độ thai sản áp dụng cho:
- Lao động nữ (LĐN) mang thai, sinh con, mang thai hộ, nhờ mang thai hộ;
- Người lao động nhận nuôi con nuôi dưới 06 tháng tuổi;
- Người lao động sử dụng các biện pháp tránh thai mà các biện pháp đó phải được thực hiện tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh;
- Lao động nam (LĐN) đang tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc có vợ sinh con, vợ mang thai hộ sinh con;
- Điều kiện hưởng phụ thuộc vào từng đối tượng, thường yêu cầu đóng BHXH từ đủ 06 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con hoặc nhận con nuôi.
Các chế độ:
- Nghỉ việc hưởng chế độ khi khám thai (Điều 51).
- Nghỉ việc hưởng chế độ thai sản khi sảy thai, phá thai, thai chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ, thai ngoài tử cung (Điều 52).
- Nghỉ việc hưởng chế độ thai sản khi sinh con (Điều 53).
- Trợ cấp một lần khi sinh con, nhận con khi nhờ mang thai hộ hoặc nhận nuôi con nuôi dưới 06 tháng tuổi (Điều 58).
- Dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau thai sản (Điều 60).
Mức hưởng: Được quy định chi tiết tại các Điều 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59 và 60 Luật BHXH 2024.
Hồ sơ và thủ tục: Hồ sơ đề nghị hưởng chế độ thai sản được quy định tại Điều 61 Luật BHXH 2024, bao gồm các giấy tờ như giấy khai sinh, giấy chứng sinh, giấy ra viện, tùy từng trường hợp cụ thể.
Giải quyết hưởng chế độ thai sản: Thực hiện theo quy định tại Điều 62 và 63 Luật BHXH 2024, trong đó NLĐ nộp hồ sơ cho NSDLĐ, NSDLĐ lập danh sách và nộp cho cơ quan BHXH.
Có thể thấy, chế độ thai sản không chỉ bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động mà còn góp phần duy trì và phát triển nguồn nhân lực cho xã hội. Đây là một trong những quyền lợi nổi bật trong các chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định, thể hiện rõ nét tính nhân văn và sự quan tâm của Nhà nước đối với đời sống, sức khỏe và hạnh phúc của người lao động.
3. Chế độ tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp (TNLĐ-BNN) 🤕
Một trong những chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định mang tính bảo vệ cao là chế độ tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp (TNLĐ-BNN). Đây là chế độ được xây dựng nhằm hỗ trợ người lao động khi gặp sự cố trong quá trình lao động, hoặc mắc các bệnh có liên quan đến môi trường, điều kiện làm việc.
Đối tượng và điều kiện hưởng: Theo Điều 43 Luật An toàn, vệ sinh lao động (ATVSLĐ) năm 2015 sửa đổi, bổ sung, chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp áp dụng cho NLĐ tham gia BHXH bắt buộc theo quy định tại các điểm a, b, c, d, đ, e, i và l khoản 1 Điều 2 Luật BHXH 2024, khi đáp ứng các điều kiện:
- Bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.
- Suy giảm khả năng lao động từ 5% trở lên do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.
Các chế độ:
- Trợ cấp một lần hoặc hằng tháng (Điều 48, 49 Luật ATVSLĐ).
- Cấp dưỡng khi người lao động chết do TNLĐ, BNN (Điều 53 Luật ATVSLĐ).
- Dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau khi điều trị thương tật, bệnh tật (Điều 54 Luật ATVSLĐ).
- Hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp cho người bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp khi trở lại làm việc (Điều 55 Luật ATVSLĐ).
Mức hưởng: Chi tiết tại các Điều 48, 49 và 58 Luật ATVSLĐ.
Như vậy, chế độ tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ an toàn và quyền lợi của người lao động. Đây là một trong các chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, giúp người lao động vững tin làm việc, đồng thời góp phần xây dựng môi trường lao động an toàn, bền vững cho cả doanh nghiệp và xã hội.
4. Chế độ hưu trí 👴👵
Không thể không nhắc đến chế độ hưu trí khi nói về các chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định. Đây là chế độ dài hạn, thể hiện sự chăm lo của Nhà nước với người lao động khi đã đến tuổi nghỉ hưu và không còn khả năng lao động như trước.
Đối tượng và điều kiện hưởng: Điều 64 Luật BHXH 2024 quy định NLĐ được hưởng lương hưu khi đáp ứng các điều kiện:
- Đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định tại khoản 2 Điều 169 của Bộ luật Lao động;
- Đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định tạikhoản 3 Điều 169 của Bộ luật Lao động và có tổng thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc từ đủ 15 năm trở lên khi làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm thuộc danh mục nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm do Bộ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội ban hành hoặc làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn bao gồm cả thời gian làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên trước ngày 01 tháng 01 năm 2021;
- Có tuổi thấp hơn tối đa 10 tuổi so với tuổi quy định tạikhoản 2 Điều 169 của Bộ luật Lao động và có từ đủ 15 năm trở lên làm công việc khai thác than trong hầm lò theo quy định của Chính phủ;
- Người bị nhiễm HIV/AIDS do tai nạn rủi ro nghề nghiệp trong khi thực hiện nhiệm vụ được giao.
Mức hưởng: Mức lương hưu hằng tháng được tính theo Điều 66 Luật BHXH 2024, dựa trên tỷ lệ hưởng (tối đa 75%) và mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.
Trợ cấp một lần khi nghỉ hưu: NLĐ có thời gian đóng BHXH cao hơn 30 năm (đối với nữ) hoặc 35 năm (đối với nam) thì khi nghỉ hưu, ngoài lương hưu còn được hưởng trợ cấp một lần (Điều 68 Luật BHXH 2024).
Hồ sơ và thủ tục: NLĐ cần chuẩn bị hồ sơ theo quy định tại Điều 77 Luật BHXH 2024 và nộp cho cơ quan BHXH để được giải quyết chế độ hưu trí.
5. Chế độ tử tuất 🪦
Trong số các chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định, chế độ tử tuất là sự hỗ trợ thiết thực dành cho thân nhân của người lao động đã mất. Điều này không chỉ giúp giảm bớt gánh nặng tài chính mà còn thể hiện sự nhân đạo, chia sẻ khó khăn từ phía Nhà nước.
Đối tượng: Điều 84 Luật BHXH 2024 quy định về đối tượng được hưởng chế độ tử tuất, bao gồm thân nhân của người tham gia BHXH bị chết.
Các chế độ:
- Trợ cấp mai táng (Điều 85 Luật BHXH 2024): Tổ chức, cá nhân lo mai táng cho người chết được nhận trợ cấp mai táng.
- Trợ cấp tuất hằng tháng (Điều 86 Luật BHXH 2024): Áp dụng cho thân nhân đủ điều kiện theo quy định, nếu người chết có thời gian đóng BHXH từ đủ 15 năm trở lên hoặc đang hưởng lương hưu.
- Trợ cấp tuất một lần (Điều 88 Luật BHXH 2024): Áp dụng khi người chết không đủ điều kiện hưởng trợ cấp tuất hằng tháng hoặc thân nhân có nguyện vọng hưởng trợ cấp một lần.
Mức hưởng: Điều 87 và 89 Luật BHXH 2024 quy định chi tiết về mức hưởng trợ cấp tuất hằng tháng và một lần.
Hồ sơ và thủ tục: NLĐ cần chuẩn bị hồ sơ theo quy định tại Điều 90 Luật BHXH 2024 và nộp cho cơ quan BHXH để được giải quyết chế độ tử tuất.
Có thể thấy, chế độ tử tuất không chỉ là sự hỗ trợ về vật chất mà còn là nguồn động viên tinh thần đối với thân nhân người lao động. Đây là một phần quan trọng trong các chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định, thể hiện tinh thần tương thân tương ái và sự quan tâm sâu sắc của Nhà nước đối với đời sống người dân, đặc biệt trong những thời khắc khó khăn, mất mát.
Hiểu rõ các chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định không chỉ giúp người lao động bảo vệ quyền lợi của bản thân mà còn góp phần thúc đẩy xây dựng một xã hội công bằng, an toàn và bền vững. Từ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động đến hưu trí hay tử tuất – mỗi chế độ đều mang trong mình ý nghĩa thiết thực và nhân văn sâu sắc.
Nếu bạn cần tư vấn pháp lý chuyên sâu, đừng ngần ngại liên hệ với Hãng Luật Anh Đào và Cộng sự – nơi có những luật sư giỏi về lĩnh vực lao động, tận tâm đồng hành cùng bạn trong mọi chặng đường bảo vệ quyền lợi hợp pháp.
Liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn:
📞 Hotline: 0932049492
📩 Email: gvndtb1992@gmail.com
🌐 Website: https://luatsu-saigon.com
