Quy hoạch sử dụng đất đóng vai trò then chốt trong quản lý nhà nước về đất đai, định hướng phân bổ và sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên này, phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, quy hoạch sử dụng đất cũng có thể tác động không nhỏ đến quyền và lợi ích của người dân, đặc biệt là quyền sử dụng đất (QSDĐ). Luật Đất đai 2024 (có hiệu lực từ 01/01/2025, trừ một số điều khoản) đã có những sửa đổi, bổ sung quan trọng nhằm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, nhà đầu tư và người dân trong quá trình lập và thực hiện quy hoạch. Bài viết này đánh giá tác động của quy hoạch sử dụng đất đến quyền của người dân dưới ánh sáng của Luật Đất đai 2024, tập trung vào những điểm mới và vấn đề còn tồn tại.
1. Tác Động Của Quy Hoạch Sử Dụng Đất Đến Quyền Của Người Dân
1.1 Tác động tích cực
Bảo đảm quyền tiếp cận thông tin: Điều 24 Luật Đất đai 2024 quy định công dân có quyền tiếp cận thông tin về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Điều này giúp người dân chủ động nắm bắt thông tin, tham gia đóng góp ý kiến và giám sát quá trình lập, thực hiện quy hoạch, từ đó bảo vệ quyền lợi của mình.
Bảo đảm sự tham gia của người dân: Điều 70 Luật Đất đai 2024 yêu cầu cơ quan lập quy hoạch phải lấy ý kiến của người dân về quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh, cấp huyện, kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện. Điều này tạo cơ hội cho người dân bày tỏ quan điểm, đề xuất giải pháp, góp phần xây dựng quy hoạch phù hợp với thực tế và nguyện vọng của cộng đồng.
Hạn chế thu hồi đất tràn lan: Điều 79 Luật Đất đai 2024 quy định cụ thể các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Điều này góp phần hạn chế việc thu hồi đất tràn lan, xâm phạm quyền lợi của người dân.
Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thỏa đáng: Luật Đất đai 2024 (từ Điều 91 đến Điều 111) quy định nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải bảo đảm dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, minh bạch, kịp thời và đúng quy định của pháp luật; khu tái định cư phải có điều kiện sống tốt hơn hoặc bằng nơi ở cũ. Điều này giúp người dân ổn định cuộc sống sau khi bị thu hồi đất.
1.2 Những vấn đề còn tồn tại và giải pháp
Tính khả thi của quy hoạch: Thực tế cho thấy nhiều quy hoạch sử dụng đất thiếu tính khả thi, không phù hợp với thực tế phát triển kinh tế – xã hội, gây khó khăn cho người dân trong việc thực hiện các quyền của mình. Để khắc phục, cần nâng cao chất lượng quy hoạch, bảo đảm tính khoa học, khách quan và phù hợp với thực tế.
Công khai, minh bạch thông tin: Mặc dù Luật Đất đai 2024 quy định công khai thông tin về quy hoạch, nhưng việc tiếp cận thông tin của người dân còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa. Cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, đa dạng hóa hình thức công khai thông tin để người dân dễ dàng tiếp cận.
Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư chưa thỏa đáng: Giá bồi thường đất đai, tài sản trên đất ở nhiều nơi còn thấp hơn giá thị trường, khu tái định cư chất lượng kém, thiếu cơ sở hạ tầng. Cần bảo đảm giá bồi thường sát với giá thị trường, khu tái định cư có điều kiện sống tốt hơn hoặc bằng nơi ở cũ.
Cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả: Cơ chế giải quyết tranh chấp đất đai còn nhiều bất cập, thủ tục phức tạp, thời gian kéo dài. Cần hoàn thiện cơ chế giải quyết tranh chấp, tăng cường hòa giải ở cơ sở, nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ giải quyết tranh chấp.
Giám sát thực hiện quy hoạch: Cơ chế giám sát thực hiện quy hoạch còn yếu, chưa phát huy được vai trò của người dân và các tổ chức xã hội. Cần tăng cường giám sát từ cộng đồng, Mặt trận Tổ quốc, Hội đồng nhân dân các cấp để bảo đảm quy hoạch được thực hiện đúng mục tiêu, không gây thiệt hại cho người dân.
2. Các quy định cụ thể của Luật Đất đai 2024 liên quan đến quyền của người dân trong quy hoạch sử dụng đất:
Điều 23: “Quyền của công dân đối với đất đai” khẳng định quyền tham gia xây dựng, góp ý, giám sát trong việc hoàn thiện và tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về đất đai.
Điều 24: “Quyền tiếp cận thông tin đất đai” quy định cụ thể các thông tin đất đai mà công dân được tiếp cận, bao gồm quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.
Điều 60: “Nguyên tắc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất” yêu cầu bảo đảm sự tham gia của tổ chức chính trị – xã hội, cộng đồng, cá nhân; bảo đảm công khai, minh bạch.
Điều 70: “Lấy ý kiến về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất” quy định chi tiết về hình thức, thời gian lấy ý kiến, trách nhiệm tổng hợp, tiếp thu, giải trình ý kiến của người dân.
Điều 76: “Tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất” quy định về công khai quy hoạch và quyền của người sử dụng đất khi quy hoạch chưa được thực hiện.
Luật Đất đai 2024 đã có những bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ quyền của người dân khi lập và thực hiện quy hoạch sử dụng đất. Tuy nhiên, để các quy định này thực sự đi vào cuộc sống, cần có sự phối hợp đồng bộ của các cơ quan nhà nước, sự tham gia tích cực của người dân và các tổ chức xã hội. Hy vọng rằng, với khung pháp lý mới, quyền và lợi ích hợp pháp của người dân sẽ được bảo đảm tốt hơn, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước. Trên đây là những chia sẻ về quy định pháp luật về việc đánh giá tác động của quy hoạch sử dụng đất đến quyền của người dân, nếu các bạn muốn hiểu sâu hơn về vấn đề này hoặc các vấn đề khác có liên quan, xin vui lòng liên hệ với chúng tôi để được tư vấn cụ thể. Xin chân thành cảm ơn!
CÔNG TY TNHH HÃNG LUẬT ANH ĐÀO VÀ CỘNG SỰ
Hotline: 0932.049.492
Email: gvndtb1992@gmail.com
