Việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý vi phạm hành chính là hết sức cần thiết nhằm kịp thời ngăn chặn hành vi vi phạm, bảo đảm trật tự xã hội. Tuy nhiên, để tránh lạm quyền và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân, pháp luật đã quy định rõ nguyên tắc áp dụng biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý vi phạm hành chính tại Luật Xử lý vi phạm hành chính. Bài viết dưới đây, với sự tham vấn chuyên môn từ Hãng luật Anh Đào và Cộng sự cùng đội ngũ luật sư chuyên hành chính, sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các nguyên tắc này cũng như ý nghĩa của việc tuân thủ trong thực tiễn.
1. Khái niệm nguyên tắc áp dụng biện pháp ngăn chặn
Theo quy định tại Điều 120 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (sửa đổi, bổ sung năm 2025):
“…
1. Khi áp dụng biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý vi phạm hành chính, người có thẩm quyền phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định tại các điều từ 120 đến 132 của Luật này, nếu vi phạm thì bị xử lý theo quy định của pháp luật.
2. Chỉ áp dụng biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý vi phạm hành chính trong trường hợp cần thiết theo quy định tại Chương II của Phần này.
3. Người ra quyết định áp dụng biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý vi phạm hành chính phải chịu trách nhiệm đối với quyết định của mình.
4. Việc sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ trong việc áp dụng biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý vi phạm hành chính phải được thực hiện theo quy định của pháp luật.
…”
Từ quy định trên có thể hiểu: nguyên tắc áp dụng biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý vi phạm hành chính chính là những chuẩn mực pháp lý bắt buộc mà cơ quan có thẩm quyền phải tuân thủ khi áp dụng các biện pháp ngăn chặn. Đây là cơ sở để đảm bảo việc áp dụng không tùy tiện, tránh xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, đồng thời nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực xử lý vi phạm hành chính.
2. Các nguyên tắc áp dụng biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý vi phạm hành chính
Pháp luật quy định rõ bốn nguyên tắc áp dụng biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý vi phạm hành chính nhằm bảo vệ quyền công dân và tránh tình trạng lạm quyền. Cụ thể:
- Tuân thủ quy định pháp luật: Người có thẩm quyền chỉ được áp dụng khi thực hiện đúng quy định tại các điều từ 120 đến 132 Luật Xử lý vi phạm hành chính. Mọi hành vi vi phạm nguyên tắc này đều dẫn đến trách nhiệm pháp lý đối với người ra quyết định.
- Chỉ áp dụng trong trường hợp cần thiết: Đây là nguyên tắc quan trọng để ngăn chặn tình trạng áp dụng tùy tiện. Biện pháp ngăn chặn chỉ được thực hiện khi thực sự cần thiết nhằm kịp thời dừng hành vi vi phạm hoặc bảo đảm việc xử lý sau này.
- Trách nhiệm của người ra quyết định: Quyền hạn luôn đi đôi với trách nhiệm. Người ra quyết định áp dụng biện pháp ngăn chặn phải tự chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính hợp pháp và hợp lý của quyết định mình ban hành.
- Việc sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ phải đúng luật: Trong trường hợp cần thiết, việc sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ chỉ được phép thực hiện theo đúng quy định, nhằm bảo đảm tính mạng, sức khỏe và quyền lợi hợp pháp của người dân.
Những nguyên tắc này không chỉ giúp cơ quan nhà nước thực thi công vụ đúng pháp luật mà còn là cơ chế quan trọng để công dân giám sát và bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình khi bị áp dụng biện pháp ngăn chặn hành chính.
3. Ý nghĩa của việc tuân thủ nguyên tắc xử lý hành chính
Việc tuân thủ nguyên tắc áp dụng biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý vi phạm hành chính mang ý nghĩa quan trọng trong cả lý luận và thực tiễn. Trước hết, nó giúp bảo đảm tính hợp pháp của các quyết định hành chính, tránh tình trạng lạm quyền hoặc vi phạm quyền công dân. Thứ hai, việc tuân thủ nguyên tắc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, bởi chỉ khi các biện pháp được áp dụng đúng pháp luật thì mới có giá trị răn đe và phòng ngừa vi phạm. Đồng thời, đây còn là cơ chế bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, giúp tạo dựng niềm tin vào sự công bằng và minh bạch của hệ thống pháp luật.
Có thể thấy, nắm rõ và tuân thủ các nguyên tắc trong việc áp dụng biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý vi phạm hành chính là yêu cầu bắt buộc đối với cơ quan có thẩm quyền. Trong trường hợp phát sinh tranh chấp hoặc nghi ngờ cơ quan chức năng áp dụng sai, việc tìm đến sự hỗ trợ từ luật sư chuyên hành chính sẽ giúp công dân được tư vấn, bảo vệ quyền lợi một cách hiệu quả và đúng pháp luật.
