Nhiều người cho rằng việc chiếm dụng lòng đường để buôn bán hay đổ vật liệu chỉ là vi phạm nhỏ, nhưng thực tế có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng. Theo luật sư hình sự của Hãng luật Anh Đào và Cộng sự, hành vi này đã được quy định rõ trong Bộ luật Hình sự và có thể bị xử phạt nặng tùy mức độ vi phạm.
1. Thế nào là hành vi chiếm dụng lòng đường, cản trở giao thông đường bộ?
Theo quy định của Điều 261 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), hành vi cản trở giao thông đường bộ được hiểu là:
“…
1. Người nào đào, khoan, xẻ, san lấp trái phép công trình giao thông đường bộ; đặt, để, đổ trái phép vật liệu, phế thải, rác thải, vật sắc nhọn, chất gây trơn hoặc chướng ngại vật khác gây cản trở giao thông đường bộ; tháo dỡ, di chuyển trái phép, làm sai lệch, che khuất hoặc phá hủy biển báo hiệu, đèn tín hiệu, cọc tiêu, gương cầu, dải phân cách hoặc thiết bị an toàn giao thông đường bộ khác; mở đường giao cắt trái phép qua đường bộ, đường có dải phân cách; sử dụng trái phép lề đường, hè phố, phần đường xe chạy, hành lang an toàn đường bộ hoặc vi phạm quy định về bảo đảm an toàn giao thông khi thi công trên đường bộ gây thiệt hại cho người khác thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Làm chết người;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;
d) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng
…”
Từ quy định trên có thể hiểu, chiếm dụng lòng đường là việc tự ý sử dụng phần đường dành cho phương tiện giao thông để phục vụ mục đích cá nhân như buôn bán, để vật liệu xây dựng, đỗ xe, hay dựng lều quán… gây ảnh hưởng đến trật tự, an toàn giao thông. Hành vi này nếu gây hậu quả như tai nạn, thương tích hoặc thiệt hại tài sản có thể bị xem xét xử lý hình sự theo quy định của pháp luật.
2. Khi nào việc chiếm dụng lòng đường bị truy cứu trách nhiệm hình sự?
Không phải mọi hành vi chiếm dụng lòng đường đều bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Trường hợp người dân chỉ sử dụng tạm thời lòng, lề đường để kinh doanh hoặc đổ vật liệu mà chưa gây hậu quả nghiêm trọng, họ sẽ bị xử phạt hành chính theo quy định tại Nghị định 100/2019/NĐ-CP, với mức phạt có thể lên tới 10–20 triệu đồng.
Tuy nhiên, nếu hành vi gây cản trở giao thông dẫn đến hậu quả chết người, gây thương tích cho người khác hoặc thiệt hại tài sản từ 100 triệu đồng trở lên, thì người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 261 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025). Khi đó, mức phạt tù có thể lên tới 10 năm, tùy theo mức độ hậu quả gây ra.
Nói cách khác, việc chiếm dụng lòng đường chỉ bị xem là tội phạm khi nó xâm phạm đến an toàn giao thông đường bộ và gây thiệt hại thực tế, chứ không chỉ dừng lại ở hành vi vi phạm hành chính thông thường.
3. Mức hình phạt cụ thể theo Điều 261 Bộ luật Hình sự2015 (sửa đổi, bổ sung 2025)
Theo Điều 261 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), người chiếm dụng lòng đường hoặc có hành vi cản trở giao thông đường bộ tùy mức độ vi phạm sẽ phải chịu các hình phạt khác nhau:
- Khoản 1: Nếu hành vi gây hậu quả làm chết người, gây thương tích từ 61% trở lên hoặc thiệt hại tài sản từ 100 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng, người vi phạm có thể bị phạt tiền từ 30 triệu đến 100 triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.
- Khoản 2: Nếu gây hậu quả nghiêm trọng hơn như làm chết 2 người hoặc thiệt hại tài sản từ 500 triệu đến dưới 1,5 tỷ đồng, thì bị phạt tù từ 2 năm đến 7 năm.
- Khoản 3: Trường hợp làm chết 3 người trở lên hoặc gây thiệt hại tài sản từ 1,5 tỷ đồng trở lên, mức hình phạt có thể lên đến 5–10 năm tù.
- Khoản 4: Ngay cả khi hành vi chưa gây hậu quả, nhưng có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả nghiêm trọng nếu không ngăn chặn kịp thời, người vi phạm vẫn có thể bị phạt tiền từ 5–20 triệu đồng hoặc cải tạo không giam giữ đến 1 năm.
Như vậy, pháp luật quy định rất chặt chẽ nhằm răn đe và phòng ngừa hành vi chiếm dụng lòng đường, gây cản trở giao thông, bảo đảm an toàn cho người và phương tiện khi tham gia giao thông.
Tóm lại, hành vi đặt vật cản, đổ vật liệu hay chiếm dụng lòng đường không chỉ vi phạm quy định về an toàn giao thông mà trong nhiều trường hợp còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự. Nếu cậu hoặc người thân đang gặp vướng mắc liên quan đến vấn đề này, hãy tham khảo ý kiến của luật sư hình sự để được tư vấn rõ ràng, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
