Vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới là hành vi tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý. Không ít người lầm tưởng chỉ bị phạt hành chính, trong khi thực tế có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự. Vậy đâu là ranh giới giữa xử phạt hành chính và hình sự? Bài viết dưới đây, các luật sư hình sự của Hãng luật Anh Đào và Cộng sự sẽ giúp bạn làm rõ.
1. Khái niệm vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới
Theo Khoản 1 Điều 189 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025),
“…
1. Người nào vận chuyển qua biên giới hoặc từ khu phi thuế quan vào nội địa hoặc ngược lại trái quy định của pháp luật hàng hóa, tiền Việt Nam, ngoại tệ, kim khí quý, đá quý trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc dưới 100.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:
a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi quy định tại Điều này hoặc tại một trong các điều 188, 190, 191, 192, 193, 194, 195, 196 và 200 của Bộ luật này hoặc đã bị kết án về một trong các tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
b) Vật phạm pháp là di vật, cổ vật.
…”
Từ quy định trên có thể hiểu: Vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới là hành vi đưa hàng hóa, tiền tệ, kim loại quý, đá quý… qua biên giới hoặc từ khu phi thuế quan vào nội địa (và ngược lại) mà không tuân thủ đúng quy định pháp luật về hải quan, xuất nhập khẩu.
2. Trường hợp bị xử phạt hành chính
Không phải mọi hành vi vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới đều bị xử lý hình sự. Nếu giá trị hàng hóa dưới 100.000.000 đồng và chưa từng bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc kết án về các tội liên quan, thì người vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính theo quy định của pháp luật về hải quan.
Căn cứ tại Nghị định 128/2020/NĐ-CP, mức xử phạt có thể bao gồm:
- Phạt tiền tùy theo trị giá hàng hóa vi phạm;
- Tịch thu tang vật, phương tiện vận chuyển;
- Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được từ hành vi vi phạm.
Như vậy, chỉ khi hành vi vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới đạt ngưỡng hình sự (từ 100 triệu đồng trở lên hoặc tái phạm, vi phạm nghiêm trọng khác) thì mới bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Trong các trường hợp nhỏ lẻ, vi phạm lần đầu, người thực hiện sẽ bị xử phạt hành chính mà chưa bị coi là phạm tội.
3. Trường hợp bị truy cứu trách nhiệm hình sự
Theo Điều 189 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), hành vi vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi rơi vào một trong các trường hợp sau:
- Giá trị hàng hóa từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng;
- Dưới 100.000.000 đồng nhưng người vi phạm đã bị xử phạt hành chính hoặc đã bị kết án về tội buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa, tội liên quan đến kinh tế – thương mại và chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
- Hàng hóa là di vật, cổ vật hoặc có giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa.
Tùy theo mức độ vi phạm, người phạm tội có thể bị:
- Phạt tiền từ 20 triệu đến 3 tỷ đồng,
- Hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 10 năm,
- Ngoài ra còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung như cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc cấm kinh doanh trong một số lĩnh vực nhất định.
Như vậy, chỉ cần hành vi vận chuyển hàng hóa qua biên giới đủ ngưỡng trị giá luật định hoặc có tính chất tái phạm, người vi phạm sẽ không còn bị xử phạt hành chính mà bị coi là phạm tội và phải chịu trách nhiệm hình sự.
4. Pháp nhân thương mại phạm tội vận chuyển trái phép hàng hóa
Không chỉ cá nhân, mà pháp nhân thương mại cũng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới theo khoản 5 Điều 189 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025)
Theo đó, pháp nhân thương mại phạm tội có thể bị xử lý như sau:
- Phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng nếu thực hiện hành vi vận chuyển trái phép hàng hóa trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng, hoặc dưới 200.000.000 đồng nhưng là di vật, cổ vật, hoặc từ 100.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng mà đã bị xử phạt hành chính hoặc kết án về hành vi tương tự nhưng chưa được xóa án tích;
- Phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 2.000.000.000 đồng nếu vi phạm có tổ chức, tái phạm, hoặc phạm tội nhiều lần;
- Phạt tiền từ 2.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động từ 06 tháng đến 03 năm nếu giá trị hàng hóa từ 500.000.000 đồng trở lên;
- Trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, pháp nhân có thể bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn.
Ngoài ra, pháp nhân còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung như: cấm kinh doanh trong một số lĩnh vực nhất định, cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.
Điều này cho thấy, pháp luật không chỉ xử lý cá nhân mà còn siết chặt trách nhiệm pháp lý đối với doanh nghiệp, tổ chức nếu lợi dụng tư cách pháp nhân để thực hiện hành vi phạm tội.
5. Câu hỏi thường gặp
❓Vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới bao nhiêu tiền thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự?
✅ Từ 100 triệu đồng trở lên sẽ bị xử lý hình sự. Nếu dưới 100 triệu nhưng đã bị xử phạt hành chính hoặc từng bị kết án về hành vi tương tự mà chưa được xóa án tích, thì vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
❓Dưới 100 triệu đồng có bị xử phạt không?
✅ Có. Trường hợp dưới 100 triệu đồng và chưa có tiền sự, người vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính, có thể bị phạt tiền, tịch thu tang vật, phương tiện.
❓Pháp nhân thương mại có bị xử lý hình sự không?
✅ Có. Doanh nghiệp, tổ chức vi phạm có thể bị phạt tiền từ 200 triệu đến 5 tỷ đồng, thậm chí đình chỉ hoạt động vĩnh viễn tùy mức độ.
❓Vận chuyển trái phép khác gì buôn lậu?
✅ Điểm khác là:
- Buôn lậu: tập trung vào hành vi mua bán, trao đổi hàng hóa qua biên giới nhằm trốn thuế.
- Vận chuyển trái phép hàng hóa: nhấn mạnh hành vi đưa hàng qua biên giới trái quy định, không nhất thiết phải gắn với hoạt động mua bán.
❓Nếu bị khởi tố về tội vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới thì nên làm gì?
✅ Người bị khởi tố nên liên hệ ngay với luật sư hình sự để được tư vấn, bảo vệ quyền lợi. Hãng luật Anh Đào và Cộng sự có đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực hình sự, sẵn sàng hỗ trợ khách hàng trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử.
