Nhiều người sau ly hôn hoặc khi có nghĩa vụ cấp dưỡng thường nghĩ rằng “không chu cấp thì cũng chẳng sao”. Nhưng thực tế, cố tình không cấp dưỡng dù có khả năng tài chính lại có thể khiến họ phải đối mặt với án phạt hình sự, thậm chí là ngồi tù theo Bộ luật Hình sự. Vậy pháp luật quy định thế nào và người bị xâm hại quyền lợi phải làm gì để bảo vệ mình? Trong bài viết này, Luật sư hình sự của Hãng luật Anh Đào và Cộng sự sẽ phân tích chi tiết, giúp bạn hiểu rõ mức phạt, điều kiện cấu thành tội phạm cũng như cách xử lý khi rơi vào tình huống tương tự.
1. Khái quát về cố tình không cấp dưỡng
“Cố tình không cấp dưỡng” được hiểu là hành vi của người có nghĩa vụ chu cấp theo quy định pháp luật (thường là cha, mẹ sau ly hôn hoặc con cái đối với cha mẹ già yếu) nhưng lại chủ động từ chối, trốn tránh hoặc trì hoãn, mặc dù họ có khả năng tài chính thực tế để thực hiện. Đây là hành vi vi phạm nghĩa vụ gia đình, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người được cấp dưỡng, nhất là trẻ em và người mất khả năng lao động. Pháp luật coi đây là hành vi nghiêm trọng và trong một số trường hợp, người cố tình không cấp dưỡng có thể bị xử phạt hành chính hoặc thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 186 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025).
“…
Điều 186. Tội từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng
Người nào có nghĩa vụ cấp dưỡng và có khả năng thực tế để thực hiện việc cấp dưỡng đối với người mà mình có nghĩa vụ cấp dưỡng theo quy định của pháp luật mà từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng, làm cho người được cấp dưỡng lâm vào tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, sức khỏe hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều này mà còn vi phạm, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 380 của Bộ luật này, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm
...”
2. Hậu quả pháp lý khi cố tình không cấp dưỡng
Hành vi cố tình không cấp dưỡng không chỉ vi phạm nghĩa vụ đạo đức trong gia đình mà còn bị pháp luật xử lý nghiêm khắc. Trường hợp người có khả năng tài chính nhưng trốn tránh nghĩa vụ, tùy mức độ có thể bị xử phạt hành chính theo quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình. Nếu đã từng bị xử phạt hành chính mà tiếp tục vi phạm, hoặc hành vi đó làm cho người được cấp dưỡng rơi vào tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, sức khỏe thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự. Khi đó, người vi phạm có thể bị cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm. Đây là lời cảnh tỉnh cho những ai nghĩ rằng việc không cấp dưỡng sẽ không bị chế tài, bởi hậu quả pháp lý có thể ảnh hưởng trực tiếp đến tự do cá nhân và uy tín xã hội.
3. Người bị xâm hại quyền lợi cần làm gì?
Khi đối mặt với tình trạng người có nghĩa vụ cố tình không cấp dưỡng, người bị xâm hại quyền lợi cần chủ động thu thập chứng cứ như bản án, quyết định ly hôn, tài liệu chứng minh khả năng tài chính của bên có nghĩa vụ. Tiếp đó, có thể gửi đơn yêu cầu thi hành án dân sự hoặc tố giác hành vi vi phạm đến cơ quan công an để được xử lý theo quy định. Trong quá trình này, việc nhờ đến luật sư hình sự là rất cần thiết, bởi luật sư sẽ tư vấn thủ tục pháp lý, hỗ trợ soạn đơn, đại diện làm việc với cơ quan chức năng và bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người được cấp dưỡng. Sự đồng hành của luật sư giúp quá trình giải quyết diễn ra nhanh chóng, hiệu quả và đảm bảo tính pháp lý chặt chẽ.
