Không ít người từng bàng hoàng trước những câu chuyện đau lòng về con cái chửi bới, đánh đập cha mẹ những bậc sinh thành đã hi sinh cả đời để nuôi dưỡng mình. Đây không chỉ là hành vi trái luân thường đạo lý mà còn có thể cấu thành tội phạm theo Bộ luật Hình sự. Vậy pháp luật quy định thế nào và cha mẹ cần làm gì để tự bảo vệ mình? Trong những trường hợp như vậy, sự đồng hành của luật sư hình sự giàu kinh nghiệm sẽ giúp người bị hại hiểu rõ quyền lợi hợp pháp và được bảo vệ kịp thời. Với uy tín nhiều năm trong lĩnh vực pháp lý, Hãng luật Anh Đào và Cộng Sự cam kết mang đến giải pháp toàn diện, nhân văn và đúng quy định pháp luật cho các vụ việc bạo hành gia đình.
1. Quy định pháp luật về hành vi chửi bới, đánh đập cha mẹ
Hành vi chửi bới, đánh đập cha mẹ là hành vi bạo lực gia đình bị pháp luật nghiêm cấm và có thể bị xử lý bằng cả biện pháp hành chính và hình sự tùy theo mức độ vi phạm.
Thứ nhất, xử phạt hành chính: Căn cứ Điều 52 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, pháp luật quy định:
“…
Điều 52. Hành vi xâm hại sức khỏe thành viên gia đình
1. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi đánh đập gây thương tích cho thành viên gia đình.
2. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
a) Sử dụng các công cụ, phương tiện hoặc các vật dụng khác gây thương tích cho thành viên gia đình;
b) Không kịp thời đưa nạn nhân đi cấp cứu điều trị trong trường hợp nạn nhân cần được cấp cứu kịp thời hoặc không chăm sóc nạn nhân trong thời gian nạn nhân điều trị chấn thương do hành vi bạo lực gia đình, trừ trường hợp nạn nhân từ chối.
3. Biện pháp khắc phục hậu quả:
a) Buộc xin lỗi công khai khi nạn nhân có yêu cầu đối với các hành vi quy định tại các khoản 1 và 2 Điều này;
b) Buộc chi trả toàn bộ chi phí khám bệnh, chữa bệnh đối với hành vi quy định tại khoản 1 và điểm a khoản 2 Điều này.
…”
Như vậy, chỉ cần có hành vi đánh đập cha mẹ gây thương tích, người con đã có thể bị xử phạt hành chính, buộc xin lỗi công khai và phải chi trả toàn bộ chi phí khám, chữa bệnh.
Thứ hai, truy cứu trách nhiệm hình sự: Trong trường hợp hành vi mang tính chất thường xuyên, nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính mà vẫn tái phạm, thì sẽ bị xử lý theo Điều 185 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025):
“…
Điều 185. Tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình
1. Người nào đối xử tồi tệ hoặc có hành vi bạo lực xâm phạm thân thể ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình thuộc một trong những trường hợp sau đây, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Thường xuyên làm cho nạn nhân bị đau đớn về thể xác, tinh thần;
b) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm:
a) Đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu;
b) Đối với người khuyết tật nặng, khuyết tật đặc biệt nặng hoặc người mắc bệnh hiểm nghèo
…”
Trong bối cảnh cha mẹ đã già yếu, hành vi chửi bới, đánh đập của người con hoàn toàn có thể bị xử lý hình sự với mức hình phạt tù từ 02 năm đến 05 năm.
2. Hình thức xử lý hành vi chửi bới, đánh đập cha mẹ
Hành vi chửi bới, đánh đập cha mẹ là hành vi bạo lực gia đình, tùy mức độ vi phạm mà người con có thể bị xử lý theo hai hình thức chính: xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
Xử phạt hành chính: Theo Điều 52 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, người thực hiện hành vi đánh đập gây thương tích cho cha mẹ có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng. Nếu sử dụng công cụ, phương tiện, vật dụng để gây thương tích hoặc không đưa đi cấp cứu, chăm sóc cha mẹ khi cần thiết, thì mức phạt tăng lên 10.000.000 – 20.000.000 đồng, kèm theo biện pháp khắc phục như xin lỗi công khai và bồi thường toàn bộ chi phí khám chữa bệnh.
Truy cứu trách nhiệm hình sự: Trong trường hợp hành vi chửi bới, đánh đập cha mẹ diễn ra thường xuyên, gây tổn hại nghiêm trọng đến thể chất, tinh thần, hoặc người con đã từng bị xử phạt hành chính mà còn tái phạm, thì sẽ bị xử lý theo Điều 185 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025). Khung hình phạt cơ bản là cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm. Đặc biệt, nếu cha mẹ thuộc diện già yếu, khuyết tật, mắc bệnh hiểm nghèo, người con có thể phải chịu mức hình phạt tù từ 02 năm đến 05 năm.
Như vậy, pháp luật quy định rất chặt chẽ nhằm bảo vệ cha mẹ và răn đe, trừng trị những hành vi bạo lực trong gia đình, đặc biệt là đối với cha mẹ già yếu cần được chăm sóc, tôn trọng.
3. Quyền của cha mẹ khi bị chửi bới, đánh đập
Khi cha mẹ bị chính con cái chửi bới, đánh đập, ngược đãi, pháp luật trao cho họ nhiều quyền quan trọng để tự bảo vệ mình. Theo Điều 9 Luật Phòng, chống bạo lực gia đình 2022, cha mẹ trong vai trò là nạn nhân có các quyền sau:
- Yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền bảo vệ sức khỏe, tính mạng, danh dự, nhân phẩm trước hành vi bạo lực từ con cái.
- Đề nghị áp dụng biện pháp ngăn chặn, bảo vệ, hỗ trợ, chẳng hạn như biện pháp cấm tiếp xúc để ngăn ngừa hành vi tái diễn.
- Được bố trí nơi tạm lánh an toàn, giữ bí mật thông tin cá nhân và đời sống riêng tư, tránh bị tiếp tục bạo hành.
- Được cung cấp dịch vụ y tế, tư vấn tâm lý, trợ giúp pháp lý và trợ giúp xã hội để khắc phục hậu quả.
- Yêu cầu người con bạo hành bồi thường thiệt hại về sức khỏe, danh dự, nhân phẩm và tài sản.
- Khiếu nại, tố cáo hoặc khởi kiện để buộc cơ quan có thẩm quyền xử lý nghiêm minh theo quy định pháp luật.
Trong nhiều trường hợp, việc tham khảo ý kiến luật sư hình sự là cần thiết để cha mẹ được tư vấn cụ thể về quyền lợi, thủ tục tố tụng cũng như cách bảo vệ chứng cứ. Luật sư sẽ đồng hành, hỗ trợ soạn thảo đơn tố cáo, đơn khởi kiện và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của cha mẹ trước các cơ quan tiến hành tố tụng.
