Trong hoạt động kinh doanh hiện nay, không ít pháp nhân thương mại gặp phải tình trạng vi phạm pháp luật với nhiều hành vi phạm tội khác nhau cùng một lúc. Điều này đặt ra câu hỏi quan trọng về cách thức xác định và tổng hợp hình phạt đối với các tội phạm mà pháp nhân thương mại đã thực hiện. Việc xử lý hình phạt cho pháp nhân thương mại phạm nhiều tội không chỉ đòi hỏi sự chính xác, công bằng mà còn phải tuân thủ đúng quy định pháp luật để tránh gây thiệt hại không cần thiết cho doanh nghiệp cũng như bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan. Bài viết dưới đây sẽ làm rõ quy định của pháp luật, về việc quyết định hình phạt khi pháp nhân thương mại phạm nhiều tội, giúp bạn đọc có cái nhìn tổng quan và chi tiết về vấn đề này.
1. Căn cứ pháp luật về quyết định hình phạt đối với pháp nhân thương mại phạm nhiều tội
Việc quyết định hình phạt đối với pháp nhân thương mại phạm nhiều tội được quy định rõ tại Điều 86 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2025). Theo đó, khi xét xử cùng một lần pháp nhân thương mại phạm nhiều tội, Tòa án sẽ quyết định hình phạt đối với từng tội và tổng hợp hình phạt theo quy định cụ thể như sau:
“…
1. Đối với hình phạt chính:
a) Nếu các hình phạt đã tuyên cùng là phạt tiền thì các khoản tiền phạt được cộng lại thành hình phạt chung. Hình phạt tiền không tổng hợp với các hình phạt khác;
b) Nếu các hình phạt đã tuyên là đình chỉ hoạt động có thời hạn và đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong cùng lĩnh vực hoặc hình phạt đã tuyên cùng là đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong cùng lĩnh vực thì hình phạt chung là đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong lĩnh vực đó;
c) Nếu các hình phạt đã tuyên là đình chỉ hoạt động có thời hạn trong cùng lĩnh vực thì được tổng hợp thành hình phạt chung nhưng không vượt quá 04 năm;
d) Nếu trong số các hình phạt đã tuyên có hình phạt đình chỉ hoạt động vĩnh viễn thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 79 của Bộ luật này thì hình phạt chung là đình chỉ hoạt động vĩnh viễn đối với toàn bộ hoạt động;
đ) Nếu các hình phạt đã tuyên là đình chỉ hoạt động có thời hạn trong các lĩnh vực khác nhau hoặc đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong các lĩnh vực khác nhau hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn và đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong các lĩnh vực khác nhau thì không tổng hợp
...”
Quy định này nhằm đảm bảo sự công bằng, minh bạch trong việc xác định và áp dụng hình phạt đối với pháp nhân thương mại khi vi phạm nhiều tội cùng lúc, đồng thời giúp cơ quan xét xử có căn cứ rõ ràng để tổng hợp và quyết định hình phạt một cách hợp lý.
2. Quy định về quyết định hình phạt chính khi pháp nhân thương mại phạm nhiều tội
Khi pháp nhân thương mại phạm nhiều tội, việc quyết định hình phạt chính được quy định rõ ràng nhằm đảm bảo tính công bằng và hiệu quả trong xử lý pháp lý. Theo Điều 86 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi,bổ sung 2025) hình phạt chính đối với pháp nhân thương mại sẽ được tổng hợp dựa trên tính chất và loại hình phạt đã tuyên cho từng tội cụ thể.
Thứ nhất, nếu các hình phạt đã tuyên đều là phạt tiền, các khoản tiền phạt này sẽ được cộng lại thành hình phạt chung. Tuy nhiên, hình phạt tiền không được tổng hợp với các loại hình phạt khác. Ví dụ: Một công ty bị xử phạt 200 triệu đồng cho hành vi trốn thuế và 300 triệu đồng cho hành vi gian lận thương mại thì tổng hình phạt tiền là 500 triệu đồng.
Thứ hai, đối với hình phạt đình chỉ hoạt động, luật phân biệt rất rõ ràng:
- Nếu các hình phạt đã tuyên là đình chỉ hoạt động có thời hạn và đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong cùng lĩnh vực, hoặc đều là đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong cùng lĩnh vực thì hình phạt chung là đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong lĩnh vực đó.
- Nếu các hình phạt đều là đình chỉ hoạt động có thời hạn trong cùng lĩnh vực thì có thể tổng hợp nhưng tổng thời gian không vượt quá 4 năm.
- Nếu có hình phạt đình chỉ hoạt động vĩnh viễn thuộc trường hợp nghiêm trọng theo khoản 2 Điều 79 thì hình phạt chung sẽ là đình chỉ hoạt động vĩnh viễn với toàn bộ hoạt động của pháp nhân.
- Trường hợp đình chỉ hoạt động trong các lĩnh vực khác nhau, hoặc kết hợp đình chỉ hoạt động có thời hạn và vĩnh viễn ở các lĩnh vực khác nhau thì không tổng hợp hình phạt.
Giả sử: Công ty A bị tuyên phạt đình chỉ hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh dược phẩm trong 2 năm và đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong lĩnh vực cung cấp thiết bị y tế. Vì đây là các lĩnh vực khác nhau và có đình chỉ vĩnh viễn, công ty sẽ bị đình chỉ vĩnh viễn lĩnh vực cung cấp thiết bị y tế và đình chỉ 2 năm lĩnh vực dược phẩm, không tổng hợp thời gian đình chỉ.
Như vậy, quy định này không chỉ giúp tổng hợp hợp lý các hình phạt tiền mà còn đảm bảo sự phù hợp, rõ ràng trong việc xử lý các hình phạt đình chỉ hoạt động, tránh tình trạng chồng chéo hoặc không công bằng trong việc áp dụng luật đối với pháp nhân thương mại.
3. Quy định về quyết định hình phạt bổ sung đối với pháp nhân thương mại phạm nhiều tội
Ngoài hình phạt chính, pháp nhân thương mại phạm nhiều tội còn có thể bị áp dụng các hình phạt bổ sung theo quy định của pháp luật. Việc xử lý hình phạt bổ sung được Điều 86 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), quy định nhằm đảm bảo tính toàn diện và nghiêm minh trong việc xử lý trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân thương mại.
Cụ thể, nếu các hình phạt bổ sung đã tuyên là cùng loại thì hình phạt chung sẽ được quyết định trong giới hạn do Bộ luật Hình sự quy định đối với từng loại hình phạt bổ sung đó. Đối với hình phạt tiền bổ sung, các khoản tiền phạt cũng được cộng lại thành một hình phạt chung.
Ngược lại, nếu các hình phạt bổ sung đã tuyên là khác loại thì pháp nhân thương mại phải chấp hành tất cả các hình phạt bổ sung đã tuyên. Điều này có nghĩa là pháp nhân sẽ phải chịu đồng thời nhiều hình phạt bổ sung khác nhau nếu có, nhằm tăng cường tính răn đe và đảm bảo pháp nhân thực hiện đầy đủ nghĩa vụ với xã hội.
Ví dụ minh họa: Một công ty bị tuyên phạt bổ sung phạt tiền và bị áp dụng hình phạt tước quyền sử dụng giấy phép kinh doanh trong một lĩnh vực nhất định. Do đây là hai loại hình phạt bổ sung khác nhau, công ty sẽ phải thi hành cả hai hình phạt này, không được gộp chung.
Quy định này giúp cơ quan xét xử cân nhắc kỹ lưỡng, áp dụng các hình phạt bổ sung phù hợp với từng hành vi vi phạm và mức độ nghiêm trọng, đồng thời không gây ra sự chồng chéo hay mâu thuẫn trong quá trình xử lý hình sự đối với pháp nhân thương mại.
Như vậy, việc xác định và tổng hợp hình phạt đối với pháp nhân thương mại phạm nhiều tội là một quy trình pháp lý phức tạp, đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về các quy định của Bộ luật Hình sự. Việc áp dụng đúng quy định không chỉ giúp đảm bảo công bằng trong xét xử mà còn góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các doanh nghiệp trong quá trình xử lý pháp lý. Trong bối cảnh pháp luật ngày càng hoàn thiện và phức tạp, sự đồng hành của một luật sư giỏi hình sự là điều vô cùng cần thiết. Những chuyên gia pháp lý này sẽ hỗ trợ doanh nghiệp phân tích rõ từng trường hợp cụ thể, tư vấn chiến lược phòng ngừa rủi ro và bảo vệ quyền lợi một cách tối ưu nhất. Chính vì thế, lựa chọn đồng hành cùng luật sư giỏi hình sự sẽ giúp pháp nhân thương mại vượt qua những thử thách pháp lý một cách hiệu quả và an toàn hơn.
