Trong cuộc sống, đôi khi chúng ta chứng kiến những cảnh tượng tai nạn giao thông hoặc các tình huống nguy hiểm khác đe dọa tính mạng con người. Câu hỏi đặt ra là: nếu thấy tai nạn không cứu, bỏ đi thì có phạm tội hay không? Đây là một vấn đề pháp lý quan trọng, liên quan trực tiếp đến trách nhiệm đạo đức và pháp lý của mỗi công dân. Bài viết này, với sự tư vấn từ Hãng Luật Anh Đào và Cộng sự, sẽ đi sâu phân tích vấn đề thấy tai nạn không cứu bỏ đi có phạm tội không, dựa trên các quy định pháp luật hiện hành của Việt Nam, đồng thời cung cấp góc nhìn của luật sư giỏi về hình sự. Chúng tôi sẽ làm rõ các trường hợp thấy tai nạn không cứu có thể cấu thành tội phạm và những yếu tố cần xem xét để xác định trách nhiệm pháp lý.
1. Bối cảnh pháp lý và đạo đức về hành vi “Thấy tai nạn không cứu”
Hành vi thấy tai nạn không cứu không chỉ là một vấn đề pháp lý mà còn chạm đến khía cạnh đạo đức, lương tâm con người. Do đó, việc thấy tai nạn không cứu bỏ đi thường bị xã hội lên án, coi là vô cảm, thiếu trách nhiệm.
Về mặt pháp lý, vấn đề thấy tai nạn không cứu được quy định trong nhiều văn bản pháp luật khác nhau, chủ yếu tập trung vào trách nhiệm hình sự và trách nhiệm dân sự.
Mục tiêu của pháp luật là vừa bảo vệ tính mạng, sức khỏe của con người, vừa đảm bảo trật tự xã hội. Việc thấy tai nạn không cứu có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng hơn cho người bị nạn, bởi lẽ sự chậm trễ trong việc cấp cứu có thể dẫn đến tử vong hoặc tổn hại sức khỏe vĩnh viễn.
2. Phân tích quy định pháp luật về hành vi “Thấy tai nạn không cứu”
Để xác định rõ thấy tai nạn không cứu có phạm tội không, chúng ta cần phân tích các quy định cụ thể của pháp luật Việt Nam, đặc biệt là Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025).
- Trách nhiệm hình sự khi “Thấy tai nạn không cứu” có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng:
Trong trường hợp người thấy tai nạn không cứu là người có nghĩa vụ cứu giúp theo pháp luật hoặc hành vi không cứu giúp đó làm cho tình trạng của người bị nạn càng thêm nguy kịch, dẫn đến chết người hoặc gây thương tích nặng, thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Cụ thể, Điều 132 Bộ luật Hình sự 2015 quy định về Tội không cứu giúp người đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng.
Điều 132. Tội không cứu giúp người đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng
- Người nào thấy người khác đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, tuy có điều kiện mà không cứu giúp dẫn đến hậu quả người đó chết, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
- a) Người không cứu giúp là người đã vô ý gây ra tình trạng nguy hiểm;
- b) Người không cứu giúp là người mà theo pháp luật hay nghề nghiệp có nghĩa vụ phải cứu giúp.
- Phạm tội dẫn đến hậu quả 02 người trở lên chết, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm.
- Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Như vậy, nếu một người thấy tai nạn không cứu, và người bị nạn đã chết, thì người thấy tai nạn không cứu có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo điều luật này. Tuy nhiên, cần lưu ý các yếu tố sau:
-
- “Tuy có điều kiện mà không cứu giúp”: Người thấy tai nạn không cứu phải ở trong tình trạng có thể cứu giúp được mà không gây nguy hiểm cho bản thân hoặc người khác. Nếu việc cứu giúp là bất khả thi hoặc gây nguy hiểm lớn cho chính người cứu, thì hành vi không cứu giúp có thể không bị coi là phạm tội.
- Điều luật này nhấn mạnh vào sự chủ động của người thấy tai nạn không cứu. Nếu họ không hành động để cứu giúp khi có khả năng hoặc rõ ràng từ chối cứu giúp, thì trách nhiệm pháp lý sẽ cao hơn.
- “Dẫn đến hậu quả người đó chết”: Đây là hậu quả chết người trực tiếp hoặc gián tiếp do hành vi không cứu giúp. Nếu người bị nạn chết vì nguyên nhân khác không liên quan đến việc thấy tai nạn không cứu, thì tội này không cấu thành.
Ví dụ: Nếu bạn thấy tai nạn không cứu một người đang chảy máu nhiều và bạn là bác sĩ hoặc có kiến thức sơ cứu, bạn có thể cứu được.
Nếu bạn bỏ đi và người đó chết vì mất máu, bạn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 132. Ngược lại, nếu bạn không có bất kỳ kiến thức y tế nào hoặc việc cứu giúp có thể khiến bạn gặp nguy hiểm (ví dụ: xe đang bốc cháy), thì hành vi không cứu giúp có thể không cấu thành tội phạm.
- Trách nhiệm hình sự trong các tội danh khác khi “Thấy tai nạn không cứu” liên quan:
Ngoài Điều 132, hành vi thấy tai nạn không cứu còn có thể liên quan đến các tội danh khác, tùy thuộc vào tình huống cụ thể.
Tội Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ (Điều 260 Bộ luật Hình sự 2015): Nếu người gây tai nạn bỏ chạy sau khi gây án (hành vi tương tự như thấy tai nạn không cứu chính mình gây ra), họ sẽ phải chịu trách nhiệm nặng hơn.
Điều 260 quy định về trách nhiệm của người điều khiển phương tiện gây tai nạn.
Mặc dù không trực tiếp nói về người ngoài cuộc thấy tai nạn không cứu, nhưng nguyên tắc bỏ trốn khỏi hiện trường, không giúp đỡ người bị nạn đều là những hành vi đáng lên án và có thể bị xử lý nghiêm khắc.
- Trách nhiệm dân sự khi “Thấy tai nạn không cứu”:
Ngay cả khi hành vi thấy tai nạn không cứu không cấu thành tội phạm hình sự, người vi phạm vẫn có thể phải chịu trách nhiệm dân sự nếu hành vi đó gây thiệt hại cho người bị nạn.
Chương XIV Bộ luật Dân sự 2015 quy định về Các nghĩa vụ dân sự.
Điều 584. Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại nêu rõ
Người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe… của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường.
Người gây thiệt hại không phải chịu trách nhiệm bồi thường trong trường hợp thiệt hại do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại.
Nếu hành vi thấy tai nạn không cứu đã làm cho người bị nạn mất đi cơ hội được cứu sống, hoặc tổn thất sức khỏe, tài sản, thì người không cứu có thể phải bồi thường cho người bị nạn hoặc thân nhân của họ.
Mức bồi thường có thể bao gồm chi phí mai táng, tiền cấp dưỡng, thu nhập bị mất, tổn thất tinh thần…
Ví dụ: Nếu bạn thấy tai nạn không cứu, và do đó người bị nạn phải chịu chi phí y tế cao hơn, hoặc mất đi khả năng lao động, bạn có thể phải bồi thường cho những tổn thất này.
- Nghĩa vụ cứu giúp người gặp nạn theo các văn bản pháp luật khác:
Ngoài Bộ luật Hình sự và Bộ luật Dân sự, một số văn bản pháp luật khác cũng có thể gián tiếp quy định về nghĩa vụ cứu giúp người gặp nạn. Mặc dù không có điều luật nào buộc mọi công dân phải lao vào nguy hiểm để cứu người, nhưng tinh thần trách nhiệm công dân luôn được đề cao.
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc xác định trách nhiệm pháp lý khi “Thấy tai nạn không cứu”
Để có một cái nhìn toàn diện về việc thấy tai nạn không cứu có phạm tội không, cần xem xét nhiều yếu tố:
– Mối quan hệ với nạn nhân: Nếu là người thân hoặc có trách nhiệm đặc biệt, trách nhiệm sẽ nặng hơn.
– Trình độ, khả năng, điều kiện: Người không có kỹ năng hoặc điều kiện để cứu có thể không bị truy cứu.
– Mức độ nguy hiểm của tình huống: Tai nạn trong môi trường cháy nổ, nguy hiểm cao có thể là lý do miễn trừ.
– Hành vi cụ thể: Lạnh lùng bỏ đi khác với tìm cách gọi giúp đỡ.
– Hậu quả đối với người bị nạn: Mức độ thiệt hại (chết người, thương tích nặng…) ảnh hưởng đến khung hình phạt.
4. Trường hợp nào “Thấy tai nạn không cứu” bị coi là phạm tội?
Dựa theo phân tích trên, có thể khái quát các trường hợp thấy tai nạn không cứu có khả năng phạm tội như sau:
- Người thấy tai nạn không cứu có đủ điều kiện, khả năng để cứu giúp nhưng cố tình không cứu giúp hoặc từ chối cứu giúp, dẫn đến người bị nạn chết.
- Người thấy tai nạn không cứu có trách nhiệm pháp lý hoặc đạo đức đặc biệt đối với người bị nạn (ví dụ: người thân, người được giao nhiệm vụ trông coi, bảo vệ).
- Người thấy tai nạn không cứu đã có hành vi cản trở việc cứu giúp từ những người khác.
- Hành vi thấy tai nạn không cứu gây thiệt hại về tài sản hoặc tinh thần cho người bị nạn, mà có lỗi (cố ý hoặc vô ý) và hậu quả thiệt hại là rõ ràng.
5. Những việc cần làm khi “Thấy tai nạn không cứu” nhưng muốn tránh trách nhiệm pháp lý và thể hiện trách nhiệm công dân:
Nếu bạn thấy tai nạn không cứu vì lý do bất khả kháng hoặc không đủ khả năng trực tiếp cứu giúp, bạn vẫn có thể và nên thực hiện các hành động sau để thể hiện trách nhiệm và tránh bị quy kết là vô trách nhiệm hoặc phạm tội:
- Gọi ngay cho các dịch vụ khẩn cấp: Số điện thoại 114 (Cảnh sát Phòng cháy chữa cháy và Cứu nạn cứu hộ), 115 (Cấp cứu y tế), 113 (Công an). Đây là hành động quan trọng nhất khi bạn thấy tai nạn không cứu trực tiếp.
- Cảnh báo cho người đi đường khác: Nếu tai nạn gây nguy hiểm cho giao thông, hãy cố gắng cảnh báo các phương tiện khác để tránh va chạm tiếp theo.
- Bảo vệ hiện trường (nếu có thể): Tránh xê dịch đồ vật hoặc nạn nhân trừ khi thật sự cần thiết để cứu nạn hoặc đảm bảo an toàn.
- Cung cấp thông tin cho cơ quan chức năng: Khi cảnh sát hoặc nhân viên y tế đến, hãy cung cấp thông tin bạn có về vụ việc.
Những hành động này tuy không phải là “cứu trực tiếp” nhưng thể hiện sự quan tâm, trách nhiệm và góp phần vào việc cứu giúp người bị nạn, đồng thời giúp bạn tránh được những quy kết pháp lý không đáng có khi thấy tai nạn không cứu.
6. Quan điểm của luật sư giỏi về hình sự về vấn đề “Thấy tai nạn không cứu”
Theo luật sư Hãng Luật Anh Đào và Cộng sự:
- Pháp luật không buộc ai phải hy sinh bản thân để cứu người.
- Nhưng nếu có điều kiện và khả năng cứu, thì việc cố tình bỏ mặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
- Cần đánh giá ý thức chủ quan, hậu quả thực tế, khả năng cứu giúp, để xác định tội danh.
Luật sư cũng nhấn mạnh, pháp luật hình sự hướng tới bảo vệ tính mạng con người, không nhằm trừng phạt người không có khả năng.
Do đó, việc áp dụng cần đặt trên nguyên tắc nhân đạo và công bằng.
Nếu bạn thấy tai nạn không cứu và có đủ điều kiện cứu giúp nhưng không làm, dẫn đến hậu quả chết người, bạn có thể đối mặt với án phạt tù. Ngay cả khi không cấu thành tội hình sự, hành vi thấy tai nạn không cứu có thể dẫn đến trách nhiệm dân sự nếu gây thiệt hại.
Tại Hãng Luật Anh Đào và Cộng sự, chúng tôi luôn khuyến khích mỗi công dân nâng cao ý thức trách nhiệm cộng đồng, sẵn sàng giúp đỡ người gặp nạn trong khả năng của mình. Khi gặp phải các tình huống liên quan đến pháp luật, đặc biệt là các vấn đề hình sự, hãy tìm đến sự tư vấn của luật sư giỏi về hình sự để được hỗ trợ pháp lý tốt nhất. Nhớ rằng, thấy tai nạn không cứu có thể mang lại những hậu quả pháp lý không lường trước được. Chúng tôi hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề thấy tai nạn không cứu và trách nhiệm pháp lý đi kèm.
Liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn:
📞 Hotline: 0932049492
📩 Email: gvndtb1992@gmail.com
🌐 Website: https://luatsu-saigon.com
