Một giây nóng giận, một cái đẩy tay tưởng chừng vô hại… nhưng hậu quả lại nghiêm trọng hơn bạn nghĩ. Không ít người vì “lỡ tay” trong lần đầu va chạm mà bị khởi tố hình sự với cáo buộc cố ý phạm tội.
Vậy “lỡ tay” có thật sự là tình tiết giảm nhẹ? Hay đó vẫn là hành vi cố ý trong mắt pháp luật? Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu rõ khái niệm cố ý phạm tội là gì, khi nào thì một người bị coi là cố ý gián tiếp, và đâu là ranh giới giữa lỗi vô tình và phạm tội.
1. Khái niệm “cố ý phạm tội” theo pháp luật hiện hành
Việc xác định lỗi của người thực hiện hành vi phạm tội là yếu tố quan trọng để truy cứu trách nhiệm hình sự. Một trong những dạng lỗi phổ biến nhất là cố ý phạm tội.
Theo Điều 10 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025), cố ý phạm tội bao gồm hai trường hợp:
“…
Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra;
Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả có thể xảy ra, tuy không mong muốnnhưng vẫn có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra.
…”
Từ quy định trên, có thể chia cố ý phạm tội thành hai hình thức:
- Cố ý trực tiếp: Người phạm tội muốn và chủ động gây ra hậu quả. Ví dụ: đánh người để trả thù.
- Cố ý gián tiếp: Người phạm tội không mong muốn hậu quả nhưng chấp nhận rủi ro, vẫn thực hiện hành vi dù biết có thể gây thiệt hại. Như là: đẩy người khác trong lúc cãi vã, biết có thể ngã chấn thương nhưng không quan tâm.
Việc phân biệt rõ giữa hai loại cố ý này có ý nghĩa lớn trong việc xác định trách nhiệm hình sự, từ đó Tòa án mới đưa ra mức hình phạt phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi.
2. Một lần “lỡ tay” có thể là cố ý phạm tội không?
Nhiều người cho rằng nếu chưa từng có tiền án, chỉ “lỡ tay” trong một phút nóng giận thì sẽ không bị coi là phạm tội, hoặc ít nhất sẽ được xem là lỗi nhẹ. Tuy nhiên, trong pháp luật hình sự, yếu tố “lần đầu” hay “lỡ tay” không đủ để loại trừ trách nhiệm hình sự. Điều quan trọng nằm ở ý thức chủ quan và hành vi thực tế của người đó tại thời điểm xảy ra vụ việc.
Theo quy định tại Điều 10 Bộ luật Hình sự 2015 (sủa đổi, bổ sung 2025), nếu người thực hiện hành vi biết rõ hành vi đó là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả và vẫn thực hiện, thì vẫn có thể bị coi là cố ý phạm tội, dù không mong muốn hậu quả xảy ra. Đây chính là lỗi cố ý gián tiếp.
Giả sử: Anh A đang xô xát với người khác tại quán nhậu, trong lúc nóng giận đã đẩy người kia ngã xuống đường. Nạn nhân bị chấn thương sọ não. A cho rằng mình chỉ “lỡ tay”, không cố ý, nhưng qua điều tra, nếu chứng minh được A biết hành vi xô đẩy trong bối cảnh nguy hiểm có thể gây hậu quả nghiêm trọng mà vẫn thực hiện, thì hành vi này vẫn bị coi là cố ý phạm tội.
Ngược lại, nếu một người thực sự không thể lường trước hậu quả và không có ý chấp nhận rủi ro, có thể được xem xét là vô ý phạm tội, nhưng vẫn không được loại trừ trách nhiệm hình sự nếu hậu quả đã xảy ra.
Tóm lại, dù chỉ “một lần lỡ tay”, người thực hiện hành vi vẫn có thể bị coi là cố ý phạm tội, nếu có đủ căn cứ chứng minh ý thức chủ quan và thái độ đối với hậu quả. Do đó, trong những tình huống nhạy cảm này, người liên quan nên chủ động nhờ đến luật sư giỏi hình sự để được bảo vệ quyền lợi pháp lý một cách chính xác và kịp thời.
3. Phân biệt giữa vô ý và cố ý trong các tình huống “lỡ tay”
Thực tiễn xét xử, nhiều vụ án xuất phát từ hành vi “lỡ tay” nhưng lại dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Việc xác định đó là vô ý hay cố ý phạm tội có ý nghĩa then chốt, bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ trách nhiệm hình sự và hình phạt đối với người thực hiện hành vi.
Cố ý phạm tội – theo Điều 10 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025),
“…
Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra;
Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó có thể xảy ra, tuy không mong muốn nhưng vẫn có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra.
…”
Trong cả hai trường hợp này, người phạm tội nhận thức rõ rủi ro, nhưng vẫn thực hiện hành vi – đây là lỗi cố ý trực tiếp hoặc gián tiếp.
Vô ý phạm tội – theo Điều 11 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025),
“…
Người phạm tội tuy thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội nhưng cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được.
Người phạm tội không thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội, mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước hậu quả đó.
…”
Đây là hai hình thức vô ý do quá tự tin và vô ý do cẩu thả người phạm tội không mong muốn và không chấp nhận hậu quả, nhưng do thiếu thận trọng hoặc chủ quan nên hậu quả vẫn xảy ra.
Ví dụ minh họa:
- Trường hợp vô ý do quá tự tin: C lái xe máy lạng lách, nghĩ mình kiểm soát được, nhưng gây tai nạn cho người đi bộ → vô ý do quá tự tin.
- Trường hợp vô ý do cẩu thả: D dọn dẹp tầng cao nhưng không đặt biển cảnh báo, người khác bị trượt ngã → vô ý do cẩu thả.
Vì sao phân biệt này quan trọng?
Cố ý phạm tội thường bị xử lý nghiêm khắc hơn vì thể hiện rõ sự nhận thức và ý chí gây hại.
Vô ý phạm tội tuy vẫn bị xử lý, nhưng có thể được giảm nhẹ hình phạt nếu chứng minh được không có mục đích gây hậu quả.
4. Lời khuyên từ luật sư giỏi hình sự trong các trường hợp “lỡ tay” gây hậu quả
Khi xảy ra tình huống “lỡ tay” dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, nhiều người vì thiếu hiểu biết pháp lý đã tự khai nhận theo cảm tính hoặc chủ quan cho rằng mình sẽ không bị truy cứu hình sự vì “không cố ý”. Đây là sai lầm phổ biến và có thể khiến vụ việc chuyển hướng bất lợi.
Là luật sư chuyên về hình sự, chúng tôi thường gặp những trường hợp mà chỉ một lời khai thiếu chính xác hoặc không hiểu đúng bản chất hành vi đã khiến người trong cuộc phải chịu trách nhiệm hình sự nghiêm trọng hơn thực tế.
Một số lời khuyên quan trọng bạn cần nhớ:
Không tự suy đoán lỗi của mình là vô ý hay cố ý. Hãy bình tĩnh, trung thực và khách quan khi làm việc với cơ quan điều tra, nhưng tuyệt đối không vội nhận tội khi chưa hiểu rõ hậu quả pháp lý.
Liên hệ ngay với luật sư hình sự giỏi ngay từ giai đoạn đầu. Luật sư sẽ giúp bạn đánh giá đúng bản chất hành vi, phân tích lỗi (vô ý hay cố ý), thu thập bằng chứng và bảo vệ quyền lợi một cách hợp pháp.
Ghi nhớ rằng “lỡ tay” không đồng nghĩa với vô tội. Pháp luật không xử lý theo cảm tính, mà dựa vào ý thức chủ quan và mức độ nguy hiểm của hành vi. Vì vậy, cần có người hiểu luật đứng ra hỗ trợ để không bị áp đặt sai tội danh.
Nếu bạn hoặc người thân đang gặp rắc rối pháp lý do một hành vi bất cẩn hay “lỡ tay” gây hậu quả, đừng chủ quan. Việc có luật sư hình sự đồng hành ngay từ đầu có thể giúp bạn tránh được những hậu quả pháp lý không đáng có và bảo vệ tốt nhất quyền lợi của mình.
HÃNG LUẬT ANH ĐÀO VÀ CỘNG SỰ
📞 Hotline/Zalo: 0932 049 492
📧 Email: gvndtb1992@gmail.com
🏢 Địa chỉ: 18B Nam Quốc Cang, phường Bến Thành, TP. Hồ Chí Minh
