Khi nghĩ đến việc khởi kiện, đa phần mọi người đều cho rằng: muốn thắng thì phải có bằng chứng thật rõ ràng, giấy tờ đầy đủ, nhân chứng cụ thể. Điều đó đúng – nhưng chưa phải là tất cả. Trên thực tế, có những vụ kiện mà bên đương sự không xuất trình được bằng chứng rõ ràng vẫn có thể giành phần thắng, nếu biết dựa vào luật và tận dụng đúng các tình tiết pháp lý.
Vậy, không có bằng chứng thì có thắng kiện được không? Những trường hợp nào thì Tòa không yêu cầu chứng minh? Và liệu sự im lặng của đối phương có được coi là “thừa nhận”?
Nếu bạn đang đứng trước một vụ việc hành chính hoặc dân sự mà khó thu thập bằng chứng, thì đừng vội bỏ cuộc. Hãy cùng tìm hiểu những quy định đặc biệt của pháp luật và lắng nghe lời khuyên từ Luật sư Trần Trọng Hòa để biết mình có còn cơ hội hay không.
1. Bằng chứng là gì và vai trò của nó trong vụ kiện?
Trong tố tụng hành chính hay dân sự, bằng chứng (hay còn gọi là chứng cứ) là những tài liệu, vật chứng, lời khai, văn bản hoặc dữ liệu có thật, được các bên cung cấp hoặc do Tòa án thu thập, nhằm làm rõ các tình tiết của vụ việc và giúp Tòa án đưa ra phán quyết khách quan, đúng pháp luật.
Theo quy định tại Điều 93 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, chứng cứ là những gì có thật, được thu thập theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định và được sử dụng làm căn cứ để xác định tình tiết của vụ án. Trong thực tế, chứng cứ có thể bao gồm:
- Văn bản, hợp đồng, biên bản, hóa đơn, thư từ…
- Lời khai của đương sự, nhân chứng
- Dữ liệu điện tử (email, tin nhắn, camera ghi hình…)
- Bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật trước đó
Vai trò của bằng chứng trong vụ kiện là cực kỳ quan trọng – bởi đây là cơ sở để Tòa án xác định ai đúng, ai sai và ra phán quyết phù hợp. Thiếu chứng cứ, khả năng chứng minh yêu cầu hoặc bác bỏ yêu cầu của đối phương sẽ yếu đi rõ rệt. Chính vì thế, việc xác định, thu thập và trình bày chứng cứ đúng luật là điều mà mọi người tham gia tố tụng cần đặc biệt lưu ý.
Trong trường hợp gặp khó khăn trong việc thu thập, phân tích hay đánh giá chứng cứ, việc tham khảo ý kiến từ luật sư có kinh nghiệm tố tụng là giải pháp cần thiết để bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
2. Trường hợp nào không cần bằng chứng vẫn có thể thắng kiện?
Trong thực tế xét xử, không phải lúc nào bạn cũng cần cung cấp đầy đủ chứng cứ để bảo vệ yêu cầu của mình. Có những trường hợp đặc biệt được miễn chứng minh, theo quy định tại Điều 92 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2015) và Điều 79 Luật Tố tụng hành chính 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025), giúp bạn vẫn có thể thắng kiện hợp pháp ngay cả khi không có bằng chứng cụ thể. Dưới đây là những tình huống phổ biến:
Một, tình tiết, sự kiện rõ ràng, ai cũng biết: Là những điều hiển nhiên, phổ biến và được Tòa án công nhận rộng rãi (ví dụ như ngày quốc lễ, địa chỉ cơ quan hành chính, quy định pháp luật công khai…). Các tình tiết này không cần cung cấp thêm chứng cứ.
Hai, đã được xác lập trong bản án hoặc quyết định có hiệu lực: Nếu tình tiết, sự kiện đã được ghi nhận trong bản án, quyết định của Tòa án hoặc cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, thì bạn không cần phải chứng minh lại.
Ví dụ: Một quyết định xử phạt hành chính đã bị tuyên hủy trong bản án trước đó thì bạn có thể viện dẫn ngay bản án này để làm cơ sở pháp lý.
Ba, văn bản đã được công chứng hoặc chứng thực: Giấy tờ như hợp đồng, di chúc, ủy quyền… được công chứng hoặc chứng thực đúng quy định sẽ được coi là chứng cứ hợp pháp. Trong trường hợp có nghi vấn, Tòa án có thể yêu cầu xuất trình bản gốc để đối chiếu.
Bốn, đối phương thừa nhận hoặc không phản bác: Nếu bên đối lập thừa nhận bằng lời nói, văn bản hoặc không phản đối rõ ràng, thì những tình tiết đó được xem là đã được xác lập. Nắm bắt được điểm này là một lợi thế lớn nếu bạn có luật sư có kinh nghiệm tố tụng hỗ trợ trong việc lập luận và định hướng phản biện trước Tòa.
Năm, người đại diện hợp pháp thừa nhận trong phạm vi ủy quyền: Trường hợp đương sự có người đại diện tham gia tố tụng, thì sự thừa nhận của người đại diện (nếu không vượt quá phạm vi ủy quyền) có giá trị như lời thừa nhận của chính đương sự. Đây là điểm thường bị bỏ qua trong thực tiễn, và thường chỉ được khai thác hiệu quả khi có luật sư có kinh nghiệm tố tụng đồng hành.
Tóm lại: Không phải lúc nào thiếu bằng chứng cũng đồng nghĩa với thất bại. Quan trọng là bạn cần hiểu rõ quy định về các trường hợp miễn chứng minh và biết cách vận dụng nó đúng thời điểm. Nếu vụ việc có tính chất phức tạp đừng ngần ngại tìm đến luật sư có kinh nghiệm tố tụng để được hỗ trợ đúng hướng và nâng cao khả năng thắng kiện.
3. Rủi ro khi không có bằng chứng và cần lưu ý gì?
Dù pháp luật có quy định một số tình tiết không cần chứng minh, nhưng việc không có bằng chứng vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý nếu bạn không hiểu rõ phạm vi áp dụng hoặc vận dụng sai quy định. Dưới đây là những điểm bạn cần đặc biệt lưu ý:
Thứ nhất, thiếu căn cứ khiến Tòa bác yêu cầu: Nếu tình tiết không thuộc các trường hợp miễn chứng minh, mà bạn vẫn không cung cấp được bằng chứng, Tòa án hoàn toàn có thể bác bỏ yêu cầu vì cho rằng không đủ cơ sở pháp lý.
Thứ hai, rủi ro khi đối phương phản bác kịp thời: Trường hợp bạn dựa vào sự im lặng hay không phản đối của đối phương để miễn chứng minh, nhưng họ kịp thời phản bác tại phiên tòa, bạn sẽ không còn lợi thế, đặc biệt nếu lúc đó bạn cũng không có tài liệu đối chứng.
Thứ ba, hiểu sai giá trị pháp lý của văn bản: Nhiều người nhầm tưởng bản sao không công chứng hoặc ảnh chụp tài liệu cũng được miễn chứng minh. Tuy nhiên, nếu tài liệu không được công chứng, chứng thực đúng quy định, Tòa có thể yêu cầu xuất trình bản gốc. Nếu không có, nội dung đó có thể bị bác bỏ.
Thứ tư, đại diện thừa nhận vượt quá quyền hạn: Nếu người đại diện (ví dụ: người nhà, người được ủy quyền không phải luật sư) vô tình thừa nhận tình tiết bất lợi, sự thừa nhận đó có thể bị ràng buộc nếu Tòa cho rằng nằm trong phạm vi đại diện – gây thiệt hại cho chính đương sự.
Trong các vụ án, việc nắm vững đâu là tình tiết cần chứng minh, đâu là tình tiết được miễn chứng minh là yếu tố chiến lược quyết định phần thắng. Nếu bạn không chắc về hướng xử lý, hãy tìm đến luật sư có kinh nghiệm tố tụng để được phân tích rõ tính pháp lý, đánh giá rủi ro và lựa chọn giải pháp tối ưu trước khi ra Tòa.
Không phải cứ không có bằng chứng là bạn sẽ thua kiện, nhưng không hiểu đúng pháp luật và dựa dẫm vào suy đoán chủ quan thì rủi ro thất bại là rất cao. Việc nắm rõ những trường hợp được miễn chứng minh, cũng như hiểu đúng giá trị của các tình tiết, văn bản và hành vi trong quá trình tố tụng là điều kiện then chốt để bảo vệ quyền lợi của mình.
Nếu bạn đang đứng trước một vụ án mà khó thu thập tài liệu, chứng cứ, đừng vội bỏ cuộc. Hãy chủ động tham khảo ý kiến từ luật sư có kinh nghiệm tố tụng để được hướng dẫn chiến lược pháp lý phù hợp, đánh giá khả năng miễn chứng minh và xây dựng lập luận chặt chẽ trước Tòa
HÃNG LUẬT ANH ĐÀO VÀ CỘNG SỰ
📞 Hotline/Zalo: 0932 049 492
📧 Email: gvndtb1992@gmail.com
🏢 Địa chỉ: 18B Nam Quốc Cang, phường Bến Thành, TP. Hồ Chí Minh
